قیمت مواد غذایی کشاورزی و جریان های تجارت بین المللی

1402-04-091402-04-09 اخبار روزانه کشاورزی 0 دیدگاه امنیت غذایی،قیمت جهانی مواد غذایی،کمبود مواد غذایی،کود و سم

پایگاه خبری Da1news: توسعه قیمت جهانی مواد غذایی و نوسانات کوتاه مدت آنها با نگرانی نگریسته می شود، زیرا افزایش قیمت نشان دهنده کمبود است و می تواند تأثیر مستقیمی بر امنیت غذایی کشورها داشته باشد که نه تنها برای کشورهای کم درآمد مشکل ساز است. این تحقیق نشان می‌دهند که کدام عوامل تأثیر کوتاه‌مدت و بلندمدت بر قیمت‌های محصولات کشاورزی دارند و نقش تجارت در این زمینه چیست.
تجارت بین‌المللی حرکت مواد غذایی از مناطق مازاد به مناطق با کمبود را تسهیل می‌کند و به کاهش کمبود مواد غذایی و تثبیت قیمت‌ها کمک می‌کند. با این حال، وابستگی بالای تجاری، عرضه مواد غذایی یک کشور را در برابر اختلالات تجاری آسیب‌پذیر می‌کند، همانطور که اخیراً در جریان بحران کووید-19 و درگیری اوکراین و روسیه مشاهده شد. تجارت جهانی کالاهای کشاورزی یکی از جنبه های مهم تولید و مصرف کشاورزی است و در حال رشد است و ارزش جریان های تجاری طی 20 سال گذشته چهار برابر شده است.

گروه‌های کالایی که بیشترین معامله را از نظر ارزشی دارند، میوه‌ها و سبزیجات (23 درصد)، غلات (14 درصد)، ماهی و گوشت (هر کدام 11 درصد) و دانه‌های روغنی (8 درصد) هستند. در سطح محصول، پرمعامله ترین محصول از نظر ارزش، دانه روغنی سویا و پس از آن غلات گندم و ذرت است. چین بزرگترین واردکننده سویا در جهان است. جمعیت زیاد این کشور، تقاضای فزاینده برای محصولات گوشتی و گسترش صنعت دامداری منجر به افزایش قابل توجه واردات سویا شده است. بزرگترین جریان تجاری دوجانبه برای هر کالایی، سویا از برزیل و ایالات متحده آمریکا به چین است. واردات گوشت چینی از آمریکای لاتین و اروپا نیز قابل توجه است. تجارت کشاورزی بسیار متمرکز است. در حالی که تفاوت هایی بین گروه های کالایی وجود دارد، اکثریت بزرگ تجارت جهانی کشاورزی تنها توسط 11 کشور تشکیل می شود. سهام تجاری بر اساس گروه کالایی و منطقه در شکل زیر نشان داده شده است.

با نگاهی به تجارت بین بلوک های تجاری بزرگ (شکل زیر را ببینید)، نیمی از کل صادرات کشاورزی از اروپا، روسیه و آسیای مرکزی عمدتاً در تجارت درون منطقه ای است. طی یک دوره 20 ساله تا سال 2019، یک تغییر در جریان تجاری بین مناطق رخ داد، یعنی تغییر به سمت جنوب جهانی، در حالی که اهمیت صادرات آمریکای شمالی از 19 درصد کل صادرات به 13 درصد کاهش یافت. در آسیای شرقی و اقیانوس آرام، این الگو معکوس شد و صادرات از 13 درصد به 19 درصد در سال 2019 افزایش یافت، در حالی که سهم آمریکای لاتین از صادرات اندکی (13 درصد در مقابل 15 درصد) و خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) افزایش یافت. )، کشورهای جنوب صحرای آفریقا و جنوب آسیا بیش از دو برابر سهم خود از صادرات جهانی را افزایش دادند و 8 درصد از کل صادرات را به خود اختصاص دادند. این الگوی تجاری در واردات منعکس شد، جایی که کشورهای آسیای شرقی نیز رشد کردند. سهم آنها از واردات جهانی از 20 درصد به 25 درصد افزایش یافت که تحت سلطه تقاضای چین برای سویا، غلات، گوشت و محصولات لبنی بود. به طور کلی، واردات چین 15 درصد از واردات جهانی را در سال 2019 به خود اختصاص داده است.

اهمیت واردات برای عرضه داخلی توسط شاخص وابستگی به واردات سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد نشان داده شده است (شکل بالا را ببینید)، که نشان می دهد چه مقدار از عرضه داخلی موجود غلات وارد شده و چه مقدار از تولیدات خود کشور به دست آمده است. نقشه تفاوت های شدید بین مناطق را نشان می دهد. به خصوص کشورهای منطقه MENA و برخی از کشورهای آفریقای مرکزی به شدت به واردات محصولات کشاورزی وابسته هستند. کشورهای وابسته شامل جمهوری دموکراتیک کنگو (95%)، لیبی (94%)، لبنان (94%) و گابن (93%) هستند که تقریباً تمام نیازهای خود را به غلات وارد می‌کنند. همین امر در مورد کشورهای آمریکای مرکزی و بخش غربی آمریکای جنوبی، ژاپن و کره جنوبی صدق می کند. از سوی دیگر، اوکراین، کانادا، آرژانتین و استرالیا صادرکنندگان خالص هستند و صادرات خالص 84 تا 242 درصد از عرضه داخلی موجود است.

توسعه قیمت های بازار جهانی
قیمت ها نقش مهمی در سیگنالینگ کمبود دارند. تغییرات قیمت در بازارهای کشاورزی طبیعی است، زیرا عرضه از تقویم برداشت پیروی می کند و محصول بین سال ها متفاوت است. این حرکت قیمت منظم است و قابل پیش بینی است. قیمت‌های بالاتر به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا با بازدهی پایین کنار بیایند، در حالی که مصرف‌کنندگان وقتی قیمت‌ها پایین هستند سود می‌برند. تجارت بین‌الملل معمولاً می‌تواند شوک‌های عرضه منطقه‌ای را مهار کند. حرکات غیرمنتظره و زیاد قیمت مشکل ساز است. افزایش بیش از حد قیمت ها عدم اطمینان بازار را افزایش می دهد و بنابراین تورم را تسریع می بخشد و به تولیدکنندگان و همچنین اقشار فقیر آسیب می رساند که معمولاً مصرف کنندگان خالص هستند و سهم نسبتاً زیادی از درآمد را صرف غذا می کنند. پیامدهای آن مسائل مربوط به درگیری های سیاسی و ناآرامی های اجتماعی است.
قیمت‌های کشاورزی و مواد غذایی از روندی پیروی می‌کنند که توسط یک تعامل پیچیده از محرک‌های مختلف تعیین می‌شود که عرضه و تقاضا را در بلندمدت تعیین می‌کند. بر اساس چشم انداز کشاورزی فائو و سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، فناوری های جدید و انقلاب سبز منجر به افزایش بازده شد و قیمت های واقعی کشاورزی (قیمت های تعدیل شده بر اساس تورم) از سال 1960 برای کالاهای عمده کشاورزی در حال کاهش است. پیش بینی می شود این روند در دهه آینده ادامه یابد. از سال 1960 تا 2000، قیمت‌های بازار جهانی محصولات غذایی که با شاخص قیمت مواد غذایی فائو اندازه‌گیری می‌شود، از روند قیمت‌های کالا پیروی کرد و کاهش یافت و به پایین‌ترین حد خود در سال 2000 رسید. اما از سال 2000، روند قیمت‌ها معکوس شد و مواد غذایی جهان قیمت ها افزایش یافته است.

قیمت ها حول این روند بلندمدت حرکت می کنند و این حرکت ها می توانند ناگهانی و قوی باشند. سه جهش عمده قیمت در سه دهه گذشته وجود داشته است. در سال 2007/08، بازده ضعیف به دلیل بحران مالی تشدید شد، که تقاضا برای سوخت های زیستی را در واکنش به قیمت های بالای نفت و سفته بازی افزایش داد، زیرا سرمایه گذاران به طور فزاینده ای در بازارهای کشاورزی درگیر شدند. علاوه بر این، بازارها عصبی بودند و اقدامات حمایتی منجر به افزایش قیمت در بازارهایی شد که در ابتدا تحت تأثیر قرار نگرفتند، مانند برنج. پس از یک کاهش کوتاه، قیمت ها در سال 2011 به دنبال خشکسالی و از دست دادن محصولات در نیمکره شمالی دوباره افزایش یافت. اخیراً، در سال 2021 در پی بحران کووید-19، به دلیل اختلال در زنجیره ارزش که منجر به هزینه های حمل و نقل و کودهای شیمیایی بالاتر شده است، افزایش یافت. درگیری اوکراین و روسیه باعث افزایش بیشتر قیمت انرژی و کود و اختلال در صادرات غلات و دانه های روغنی شد. تأثیر آن بر فقرا در مقاله “قیمت های کشاورزی و امنیت غذایی – یک رابطه پیچیده” بیان شده است.
تغییرات موقتی قیمت ها ناشی از شوک های کوتاه مدت تقاضا و عرضه است، مانند رویدادهای آب و هوایی، آفات و بیماری های حیوانات، رویدادهای اقتصادی و سیاسی. چندین عامل بر اندازه حاصل از افزایش قیمت تأثیر می گذارد. یکی از عوامل مهم شرایط عمومی بازار و محیط سیاسی است. به عنوان مثال، یک بازار خوب، یکپارچه و شفاف می‌تواند تا حدودی شوک‌های قیمتی را مهار کند و تمرکز بالا در تولید، احتمال واکنش را کاهش می‌دهد و احتمال تأثیرات شدید وقفه‌های بازار را افزایش می‌دهد. قیمت بالای نفت از طریق افزایش تقاضا برای سوخت های زیستی و افزایش هزینه های کود، انرژی و حمل و نقل بر تقاضا و عرضه تاثیر می گذارد. علاوه بر این، سفته بازی بیش از حد در بازارهای مالی، واکنش های سیاستی مانند اقدامات حمایتی تجاری و تغییر سهام می تواند شوک ها را تقویت کند. علل و خطرات افزایش قیمت در مقاله “تورم قیمت مواد غذایی، علل آن و خطرات سفته بازی” نشان داده شده است.

تقاضا و عرضه جهانی کالاهای کشاورزی
روند بلندمدت قیمت‌های جهانی مواد غذایی با تغییرات در محرک‌های مختلفی تعیین می‌شود که می‌توان آنها را در محرک‌های طرف عرضه و تقاضا دسته‌بندی کرد که در طول زمان به‌طور قابل‌توجهی تغییر کرده‌اند.
درایورهای جانبی تقاضا:
جمعیت جهان در دهه‌های اخیر به سرعت رشد کرده است و انتظار می‌رود که این رشد ادامه یابد و تا سال 2050 به 9.7 میلیارد نفر برسد. در حالی که برخی از مناطق هنوز رشد جمعیت بالایی را تجربه می‌کنند، برخی دیگر در حال حاضر در حال رکود یا حتی کاهش هستند. سه روند اصلی، همراه با تفاوت در ساختار سنی جمعیت در کشورهای مختلف، تکامل تقاضای غذا را تعیین می کند. به طور کلی، افراد بیشتری به غذای بیشتری نیاز دارند و در جمعیت کشورهای در حال توسعه که به سرعت در حال رشد هستند، نسبت جوانان/بزرگسالان و افراد مولد همچنان بالا یا حتی در حال افزایش است که منجر به تقاضای بالاتر از حد متوسط می‌شود. در مقابل، در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، افزایش نسبت افراد مسن به روند معکوس منجر می شود، زیرا افراد مسن تمایل به نیاز به مواد مغذی کمتری دارند.
کشورهای صنعتی و به ویژه اقتصادهای نوظهور، رشد اقتصادی قابل توجهی را در دهه های اخیر تجربه کرده اند که انتظار می رود ادامه یابد و به سایر کشورهای در حال توسعه گسترش یابد. این منجر به بهبود استانداردهای زندگی و رفاه می شود. با افزایش درآمد قابل تصرف، تقاضا برای غذا به شدت افزایش یافته است زیرا افراد بیشتری به دنبال دسترسی به رژیم غذایی متنوع تر و غنی از انرژی هستند که منجر به تغییر در عادات غذایی با مصرف بیشتر میوه ها و سبزیجات، غذاهای فرآوری شده و راحت و گوشت می شود. همچنین محصولات حیوانی و افزایش تقاضا برای خوراک دام.

اگرچه رفاه کلی ممکن است افزایش یابد، نابرابری درآمد همچنان یک چالش است. برخی از جمعیت ها و مناطق ممکن است کمتر از رشد اقتصادی بهره مند شوند و دسترسی محدودی به رژیم های غذایی مناسب و سالم داشته باشند. سایر عواملی که به تغییر در عادات غذایی و افزایش تقاضا برای غذا با انتخاب گسترده تر غذاها کمک می کند، افزایش شهرنشینی است که اغلب با بهبود استانداردهای زندگی به لطف دسترسی بهتر به مشاغل و خدمات، و جهانی شدن و تبادلات فرهنگی مرتبط است که باعث تشویق مردم می شود. تطبیق رژیم های غذایی محلی با رژیم به اصطلاح غربی.
بعید است که تغییرات تقاضا برای غذا به طور مساوی در تمام محصولات کشاورزی توزیع شود. افزایش درآمد و تغییر سبک زندگی باعث تغییر به سمت غذاهای متنوع تر و فرآوری شده می شود، اما غلات برای مواد مغذی و کالری ضروری، به خصوص در مواردی که غذای اصلی هستند، حیاتی هستند. علاوه بر این، رشد طبقات متوسط در بازارهای نوظهور ممکن است منجر به افزایش مصرف غلات به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی متعادل شود. غلات به طور گسترده در تولید خوراک دام استفاده می شود و بنابراین منعکس کننده افزایش تقاضا برای محصولات دامی است. با افزایش درآمد، ترجیحات مصرف کننده به سمت گزینه های غذایی سالم تر و متنوع تر، از جمله تاکید بیشتر بر میوه و سبزیجات تغییر می کند. با ادامه رشد نگرانی‌های زیست‌محیطی، مصرف‌کنندگان احتمالاً به دنبال گزینه‌های غذایی پایدار هستند و تقاضا برای میوه و سبزیجات را بیشتر می‌کند. تقاضای فزاینده برای پروتئین گیاهی، استفاده از دانه‌های روغنی مانند سویا را به عنوان منبع اصلی پروتئین گیاهی برای پاسخگویی به بازار بیشتر رژیم‌های گیاهی و وگان سوق می‌دهد.

استفاده روزافزون از زیست توده برای مصارف غیرغذایی در چارچوب اقتصاد زیستی، به ویژه به عنوان یک کالای انرژی، و برای خوراک، تقاضا برای محصولات کشاورزی را افزایش می دهد، منابع را محدود می کند و عرضه موجود برای رژیم غذایی انسان را محدود می کند.

درایورهای جانبی تامین:
افزایش تولیدات کشاورزی در گذشته ناشی از گسترش نهاده های عامل همراه با تشدید تولیدات کشاورزی بوده است، مانند استفاده از فناوری های مدرن، از جمله ارقام اصلاح شده بذر، کودها، سموم دفع آفات و سیستم های آبیاری که تولید کشاورزی را تشدید کرده است. منجر به عملکرد بالاتر در هکتار و افزایش کل تولید مواد غذایی می شود. اخیراً استفاده از فناوری و تجزیه و تحلیل داده ها منجر به توسعه کشاورزی دقیق شده است. کشاورزان با استفاده از حسگرها، ناوبری ماهواره‌ای، هواپیماهای بدون سرنشین و ابزارهای تحلیلی پیشرفته می‌توانند تولید را بهینه کنند، بهره‌وری منابع را بهبود بخشند و تصمیمات دقیقی در مورد کوددهی، آبیاری و کنترل آفات بگیرند. این تخصص ها و پیشرفت ها در کشاورزی، بهره وری کشاورزی را در گذشته به میزان قابل توجهی افزایش داده است و نقش کلیدی در کارآمدتر، مولد و انعطاف پذیرتر کردن تولیدات کشاورزی در آینده خواهد داشت.
با این حال، انتظار می‌رود که عرضه مواد غذایی در آینده برای همگام شدن با تقاضای غذا با مشکل مواجه شود، زیرا منابع طبیعی ما مانند زمین، آب و انرژی محدود هستند و این احتمال وجود دارد که رویدادهای شدید آب و هوایی به دلیل تغییرات آب و هوایی مکرر و شدیدتر شوند که منجر به خشکسالی و سیل. زمین های مناسب برای تولیدات کشاورزی به دلیل تقاضای فزاینده برای سکونتگاه های انسانی یا چوب، عامل کمیاب با دامنه محدود برای گسترش است. همچنین از دست دادن فزاینده زمین های قابل کشت ناشی از فرسایش خاک و بیابان زایی در نتیجه تغییرات آب و هوایی وجود دارد. در عین حال، در دسترس بودن آب شیرین تحت تأثیر تغییرات آب و هوایی، آلودگی آب و استفاده بیش از حد از منابع آبی است که انتظار می‌رود از طریق رشد جمعیت و افزایش مصرف آب در بخش‌های مختلف افزایش یابد.

انرژی یک نهاده کلیدی در تولید محصولات کشاورزی است. رویدادهای اخیر مانند درگیری اوکراین و روسیه نشان داده است که افزایش قیمت انرژی بر هزینه تولید محصولات کشاورزی تأثیر می گذارد. گذار به انرژی های تجدیدپذیر و استفاده کارآمدتر از انرژی می تواند به کاهش فشار بر منابع محدود انرژی کمک کند. هزینه های انرژی، کمبود نفت خام یا عرضه محدود سایر کالاها مانند فسفر و پتاسیم می تواند منجر به افزایش قیمت کود و محدودیت های عرضه شود که به نوبه خود می تواند منجر به کاهش عملکرد کشاورزی به دلیل کاهش در دسترس بودن مواد مغذی شود (همچنین به مقاله در صفحات 18-21 مراجعه کنید. ). ترویج کشاورزی دایره ای، استفاده کارآمد از کودها و روش های جایگزین برای تحویل مواد مغذی به محصولات می تواند استفاده پایدارتر از کودها را تشویق کند. انتظار می رود تغییرات آب و هوایی منجر به شرایط آب و هوایی شدیدتر مانند خشکسالی، موج گرما و سیل شود که می تواند بر عملکرد محصول تأثیر بگذارد و شرایط رشد را تغییر دهد. کشاورزی احتمالاً باید خود را با این چالش‌ها وفق دهد، برای مثال با استفاده از گونه‌های گیاهی انعطاف‌پذیرتر.

مسیرهای بالقوه آینده و نقش تجارت محصولات کشاورزی
مسیرهای آینده برای کاهش تقاضای غذا شامل ترویج رژیم های غذایی پایدار، اخذ مالیات و پرداخت یارانه به غذاهای ناسالم یا ناپایدار، بهبود برچسب گذاری مواد غذایی و آموزش بیشتر مصرف کنندگان است. افزایش عرضه مواد غذایی را می توان با سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه کشاورزی، حمایت از کشاورزان خرده مالک، بهبود زیرساخت ها و اجرای سیاست های استفاده از زمین و آب که کشاورزی پایدار را در اولویت قرار می دهد، محقق کرد. علاوه بر این، استراتژی‌های کاهش ضایعات مانند تعیین هدف، طرح‌های اهدا و آموزش مصرف‌کنندگان مورد نیاز است. بهبود پایداری همچنین شامل ترویج کشاورزی ارگانیک، انرژی های تجدیدپذیر و حفاظت از اکوسیستم است. این مسیرها، همراه با همکاری بین المللی و نوآوری در شیوه های کشاورزی پایدار، می تواند به رفع چالش های غذایی و تضمین امنیت غذایی کمک کند.
تغییرات آب و هوایی، همراه با افزایش فراوانی رویدادهای شدید آب و هوایی و احتمال بیشتر همه‌گیری‌ها و شوک‌های اقتصادی، چالش بزرگی برای امنیت غذایی و انعطاف‌پذیری سیستم‌های غذایی ایجاد می‌کند. تجارت بین المللی نقش مهمی در تضمین امنیت غذایی و تقویت انعطاف پذیری سیستم های غذایی ایفا می کند. این حرکت مواد غذایی را از مناطق مازاد به مناطق با کمبود تسهیل می کند و به کاهش کمبود مواد غذایی و تثبیت قیمت ها کمک می کند. تجارت منابع غذایی را متنوع می کند، وابستگی به تولید محلی را کاهش می دهد و دسترسی به طیف وسیعی از غذاها را فراهم می کند. همچنین دسترسی به محصولات فصلی و غیرفصلی را ایجاد می کند و به یک رژیم غذایی متنوع و مغذی کمک می کند. تجارت بین‌المللی انتقال فناوری و دانش را تسهیل می‌کند و به کشاورزان کمک می‌کند تا شیوه‌های پایدار و مقاوم در برابر آب و هوا را اتخاذ کنند. با این حال، جهانی شدن فزاینده و وابستگی تجاری نیز چالش هایی مانند اختلال در تجارت و اثرات زیست محیطی را به همراه دارد. اختلالات تجارت می تواند منجر به تنگناهای زنجیره تامین و نوسان قیمت شود، در حالی که اثرات زیست محیطی شامل انتشار گازهای گلخانه ای و جنگل زدایی می شود.
برای به حداکثر رساندن مزایای تجارت بین‌المللی، ارتقای سیستم‌های غذایی متنوع و انعطاف‌پذیر، بهبود اقدامات تسهیل تجارت، تقویت ظرفیت تولید محلی، حمایت از شیوه‌های پایدار و بهبود حاکمیت تجارت جهانی مهم است. ایجاد تعادل در تجارت بین‌المللی، تولید محلی و پایداری برای ساختن یک سیستم غذایی انعطاف‌پذیر و ایمن که بتواند در برابر تغییرات آب و هوایی، بیماری‌های همه‌گیر و شوک‌های اقتصادی مقاومت کند، کلیدی است.