فریبرز عباسی خبر داد: میزان مصرف آب ۳۵ محصول کشاورزی تعیین شد
پایگاه خبری DA1news: مشاور وزیر و مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری پنج محصول هندوانه، گوجه فرنگی، سیب‌زمینی، چغندرقند و برنج را محصولاتی با بالاترین بهره‌وری فیزیکی آب آبیاری معرفی کرد.
به گزارش اخبار کشاورزی DA1news به نقل از روابط عمومی معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی ، به باور بسیاری از مردم محصولات جالیزی شامل هندوانه، خیار، گوجه و ملون محصولاتی به شدت آب‌بر هستند. این روزها پیکان حمله مدافعان تجارت بر اساس مزیت آب مجازی به سمت این محصولات نشانه رفته است اما آیا واقعا محصولات جالیزی از نظر میزان مصرف آب و بهره‌وری آبیاری در سطحی قرار دارند که صادرات آنها فاقد توجیه عقلانی است؟
فریبرز عباسی مشاور وزیر و مجری طرح سامانه های نوین آبیاری از اجرای طرحی خبر داد که در آن میزان مصرف آب ۳۵ محصول کشاورزی تعیین شده است.
وی افزود: بر اساس این طرح، محصولات از نظر شاخص میزان مصرف آب در هکتار و سطح زیر کشت مورد بررسی قرار گرفته و دسته‌بندی شدند.
به گفته عباسی دلیل اینکه بهره‌برداران روی کشت بعضی از محصولات مثل هندوانه، گوجه فرنگی، سیب‌زمینی، چغندرقند و برنج خیلی اصرار دارند و این محصولات را کشت می‌کنند، بهره‌وری فیزیکی بالای آب آبیاری و اقتصادی بودن کشت این محصولات است.
وی تاکید کرد: این محصولات بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی نسبت به سایر محصولات دارند. همین هندوانه که حجم آب مصرفی برای تولید آن در هکتار نسبت به محصولات دیگر کمتر است، بهره‌وری فیزیکی آب آبیاری آن نسبت به دیگر محصولات بیشتر است.
دو شاخص برای اندازه‌گیری مصرف آب
مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری بیان کرد: با توجه به اهمیت مصرف آب در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها، آب مصرفی محصولات مختلف زراعی و باغی را اندازه‌گیری کردیم. بر اساس اندازه‌گیری‌های ما محصولات را از لحاظ آب‌بری دو جور تقسیم‌بندی می‌شوند. یکی اینکه نیاز تبخیر و تعرقی آنها در واحد سطح اندازه‌گیری می‌شود و مشخص خواهد شد بهره‌بردار چقدر به محصولات مختلف آب داده است و شاخص دیگر هم نیاز کلی تولید این محصولات در سطح کشور است که با توجه به سطح زیر کشت محصولات و نیاز به آبیاری در واحد سطح، این رقم سنجیده می‌شود.
هندوانه محصولی کم‌آب‌بر
عباسی گفت: اگر شاخص مقدار آب مورد نیاز در واحد سطح را اندازه بگیریم، محصولی مثل هندوانه یک محصول آب‌بر به حساب نمی‌آید. بر اساس ارزیابی‌های ما این محصول حدود ۴۷۰۰ متر مکعب آب در هکتار مصرف می‌کند.
وی ادامه داد: از نظر ما هندوانه در بین ۳۵ محصول مورد مطالعه از نظر مصرف آب، جزء چند محصول ردیف آخر است. گندم، جو، سویا، هندوانه، زعفران و کلزا در ته لیست ۳۵ محصولی ما قرار دارند. در عوض یک محصولی مثل نیشکر، خرما، انار، یونجه و چغندر از لحاظ آب‌بری در گروه پرآب‌خواه‌ها دسته‌بندی می‌شوند.
مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری گفت: اگر از یک نگاه دیگر به این محصولات نگاه کنیم و سطح زیر کشت را هم دخالت بدهیم، آن موقع که یک محصولی مثل گندم که بیش از یک میلیون و ۹۰۰ هزار هکتار سطح زیر کشت آبی آن است؛ در رتبه یک از لحاظ آب‌بری قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: این محصول استراتژیک است و ما حتما باید آن را تولید کنیم. برنج یک محصول آب‌بری است که در رتبه دوم قرار می‌گیرد.
عباسی بیان کرد: یونجه، خرما و پسته از منظر سطح زیر کشت در رده محصولات آب‌بر قرار می‌گیرند در حالی که با لحاظ کردن سطح زیر کشت هندوانه، باز هم این محصول در گروه آب‌برها قرار نمی‌گیرد زیرا کل آب آبیاری مورد نیاز گندم یا برنج در کشور چیزی حدود ۱۰ میلیارد متر مکعب می‌شود، یونجه هفت تا هشت میلیارد متر مکعب آب نیاز دارد. ولی هندوانه برای کل سطح زیر کشت خود کمتر از نیم میلیارد متر مکعب آب نیاز دارد.
وی افزود: علاوه بر اینکه میزان نیاز آبی هندوانه کم است، سطح زیر کشت آن هم محدود است. حدود ۱۰۰ هزار هکتار کل سطح زیر کشت هندوانه کشور است. چهار هزار و ۷۰۰ متر مکعب در هکتار به‌عنوان آب آبیاری برای تولید این محصول مصرف می‌شود. کل آب مورد نیاز برای تولید این محصول ۴۷۰ تا ۴۸۰ میلیون متر مکعب و کمتر از نیم میلیارد متر مکعب آب خواهد بود.
مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری گفت: گندم درست مثل هندوانه کمتر از پنج هزار متر مکعب آب‌بری در هر هکتار دارد اما چون سطح زیر کشتش زیاد است، با لحاظ کردن سطح زیر کشت یک محصول آب‌بر به حساب می‌آید.
وی افزود: مصرف آب برنج هم به نسبت هم سطحش زیاد است ۶۰۰ هزار هکتار سطح زیر کشت برنج است و از لحاظ مقدار آب آبیاری در واحد سطح حدود ۱۰ هزار متر مکعب یا کمی بالا و پایین آب‌بری دارد. حدود ۹ تا ۱۰ میلیارد کل آب مورد نیاز تولید برنج در کشور است. سطح زیر کشت یونجه ۵۵۰ تا ۶۰۰ هزار هکتار است و نیاز در واحد سطح این محصول هم به نسبت زیاد است. به‌طور متوسط در هکتار ۱۳ تا ۱۴ هزار متر مکعب آب نیاز دارد و کل نیازش در کشور هفت و نیم میلیارد مترمکعب می‌شود.
پرآب‌برها و کم آب‌برها کدامند؟
به گفته مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری پنج محصول آب‌بر از لحاظ حجم آب در واحد سطح شامل نیشکر با نیاز حدود ۳۲ هزار و ۵۰۰ متر مکعب در هکتار، خرما با نیاز حدود ۱۹ هزار ۳۰۰ متر مکعب در هکتار، انار با نیاز ۱۴ هزار و ۸۰۰ در هکتار، یونجه با نیاز ۱۳ هزار و ۳۰۰ متر مکعب در هکتار، چغندر با نیاز آبی ۱۱ هزار و ۶۰۰ در هکتار و پیاز با نیاز ۱۰ هزار و ۶۰۰ در هکتار در رتبه اول و ششم قرار می‌گیرند.
وی ادامه داد: پنج محصول آخر شامل گندم با نیاز آبی پنج هزار و ۱۰۰ متر مکعب در هکتار، جو با نیاز آبی چهار هزار و ۹۰۰ متر مکعب در هکتار، سویا با نیاز آبی حدود چهار هزار و ۸۵۰ متر مکعب در هکتار، هندوانه حدود چهار هزار و ۷۰۰، زعفران حدود چهار هزار و ۶۰۰ و کلزا حدود دو هزار و ۸۰۰ متر مکعب در هکتار است.
تعادل در کشت بهترین استراتژی
عباسی گفت: برای مدیریت آب قطعا تعادل در کشت محصولات بهترین استراتژی است. با توجه به اقلیم و منابع آب و خاک حاصلخیز کشور باید یک تعادلی را در کشت محصولات مختلف داشته باشیم. همین هندوانه‌ای که به‌عنوان یک محصول کم آب‌بر از آن نام می‌بریم، یک دلیل کم آب‌بری آن این است که عمده مناطق کشت این محصول استان‌های جنوبی مثل خوزستان، هرمزگان، بوشهر و جنوب کرمان ما است و کشت این محصول در این مناطق به صورت پاییزه انجام می‌شود.
وی ادامه داد: هندوانه را اواخر زمستان و پاییز می‌کارند و از بارندگی برای تولید این محصول استفاده می‌کند. هوا هم خنک است و در نتیجه آب کمتری را به‌عنوان آب آبیاری به این محصول می‌دهند. ما باید روی کشت متعادل و انتخاب مناطق یک جوری برنامه‌ریزی کنیم که هم محصول خاصی را در زمان‌های مختلف که نیاز کشور است، وجود داشته باشد و با کمبود مواجه نشویم.
مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری بیان کرد: باید روی منابع آبمان هم یک برنامه‌ریزی داشته باشیم و با حداقل آب بتوانیم حداکثر محصول را تولید کنیم. هندوانه این ویژگی را دارد. هندوانه هم کشت پاییزه و بهاره دارد. اگر تعادلی در کشت پاییزه و بهاره انجام شود، مدیریت مصرف آب کنترل می‌شود و تولید مدیریت می‌شود.
وی کشت نشائی را نیز یک گام موثر در مدیریت مصرف آب برای تمام محصولات کشاورزی دانست و افزود: کشت نشایی می‌تواند دو تا سه نوبت در کاهش آبیاری محصولات مختلف موثر باشد و در کاهش مصرف آب مفید واقع شود.
