دکتر سرخی عنوان کرد: آزادسازی پتانسيل ذخاير توارثی؛ تحول بزرگ در توليدات گياهی

پایگاه خبری DA1news: منابع ژنتيكي يا ذخاير توارثي دستمايه اصلي براي ايجاد ارقام اصلاح شدة گياهي برتر مي‌باشند كه امروزه از ارزشمندترين ثروت‌هاي ملي و منابع پايه‌اي هر كشوري محسوب مي‌گردند. كشور ما يكي از غني‌ترين كشورهاي دنيا در ذخاير توارثي گياهي به‌شمار مي‌رود كه آزادسازي پتانسيل آنها موجب تحول بزرگي در توليدات گياهي كشور اعم از غذا، كشاورزي، داروئي، شيميايي و صنعتي خواهد شد. بنابراين حفاظت و صيانت از اين ثروت عظيم ملي و ظرفيت‌سازي در استفاده بهينه از اين منابع پايه‌اي براي شكوفائي اقتصاد ملي از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است.

به گزارش پایگاه خبری DA1news، در ادامه ششمین تور رسانه ای دانش بنیان سازمان تات در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر ، دکتر بهزاد سرخی رییس بخش تحقیقات ژنتیک و بانک ژن گیاهی ملی ایران، میزبان خبرنگاران حاضر در این تور یکروزه بود.
دکتر بهزاد سرخی درباره فعالیت های بخش ژنتیک و بانک ژن گیاهی گفت: فعالیت‌های مربوط به حفظ و استفاده از منابع ژنتیكی در ایران بیش از پنجاه سال قدمت دارد و پس از تاسیس “بخش تحقیقات ژنتیك و بانك ژن گیاهی ملی ایران” در سال 1362 این فعالیت با شتاب بیشتری گسترش یافته است.
دکتر سرخی افوزد: بانك ژن گياهي ملي ايران در سال های گذشته به انجام وظايف و مسئوليت‌هاي خود در زمينه‌هاي مختلف مطالعات تنوع ژنتيكي، جمع‏آوري، شنــاسائي، حفاظــت، احياء و تكثير ذخاير توارثي، ارزيابي‏هاي عمومي و تخصصي آن‌ها، توسعة بانك‏هاي اطلاعاتي و مبادله مواد ژنتيكي زراعي و باغي و خويشاوندان وحشي آن‌ها مبادرت نموده و نهايت تلاش و فعاليت خود را در فراهم نمودن امكانات بهره ‏برداري بهينه و علمي از اين منابع ارزشمند بكار گرفته است.
وی ادامه داد: در حال حاضر، تعداد کل منابع ژنتیکی گیاهان زراعی و خویشاوندان وحشی آن ها 70759 نمونه ژنتیکی است که در دو شرایط کلکسیون پایه (oC18-)، کلکسیون میان مدت و فعال (oC4) در مجموع به حدود 140000 نمونه ژنتیکی می رسد. همچنین تاکنون بیش از 6000 نمونه ژنتیکی از گونه های درختان میوه جمع آوری گردیده است.
دکتر سرخی گفت: این بخش با همكاری بیش از پنجاه محقق در ستاد و مراکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان‌های كشور فعالیت نموده و از همكاری كارشناسان سایر سازمان‌ها و دانشگاه‌های داخل و مؤسسات بین‌المللی خارج كشور نیز در برنامه‌های تحقیقاتی خود استفاده می‌نماید.
رییس بخش تحقیقات ژنتیک و بانک ژن گیاهی به طور اختصار درباره وظایف این بخش گفت: مدیریت حفاظت ، دسترسی و بهره برداری ذخایر ژنتیکی گیاهان کشاورزی درکشور، بررسی و پایش تنوع، پراکنش و فرسایش ژنتیکی گیاهان کشاورزی و خویشاوندان وحشی آنها در رویشگاه ها، شناسائی ، طبقه بندی تاکسونومیکی و تهیه نقشه پراکنش گیاهان کشاورزی و خویشاوندان وحشی آن ها و جمع آوری منابع ژنتیکی گیاهان کشاورزی مورد نیاز از داخل و خارج کشور از وظایف مهم این بخش بشمار می رود.
وی احیاء ، سالم سازی و ازدیاد منابع ژنتیکی جمع آوری شده، مبادله ژرم پلاسم سالم در داخل و خارج از کشور مطابق مقررات و ایجاد و نگهداری بانک های درون شیشه ای (in vitro) و بانک DNA منابع ژنتیکی گیاهی را از یگر وظایف بخش خواند .
دکتر سرخی در ادامه به دستاوردهای تحقیقاتی مهم بخش ژنتیک و بانک ژن گیاهی ملی ایرانپرداخت و گفت: جمع‌آوري و حفاظت نزدیک به 75000 نمونه ژنتیکی منابع گياهي زراعي و باغي كشور، کلکسیون نخود و عدس بانک ژن گیاهی ملی ایران پس از کلکسیون های بین المللیICRISAT و ICARDA در زمره بزرگترین کلکسیون های نخود و عدس کشورهای جهان می باشدو دو دوره رياست کميسيون جهاني منابع ژنتيکي فائو، سازمان ملل متحد با عضویت 174 کشور از دستاوردهایی است که می توان نام برد.
دکتر بهزاد سرخی در خصوص فعالیت های بخش تحقیقات ژنتیک و بانک ژن گیاهی ملی ایران گفت: فعالیت های ما به چند بخش تقسیم می شود که شناسایی و حفاظت ذخایر ژنتیکی یکی از این بخش هاست که جمع‌آوری، شناسائی و نگهداری ذخایر ژنتیکی در خارج از رویشگاه طبیعی(ex situ conservation) را شامل می شود.
وی گفت: جمع‌آوری ژرم‌پلاسم گیاهان زراعی و باغی و خویشاوندان وحشی آنها از رویشگاه های طبیعی و نگهداری آنها در شرایط تخصصی و مبتنی بر استانداردهای بین‌المللی در خارج از رویشگاه های طبیعی یكی از مهم‌ترین وظایف و برنامه‌های بانك ژن گیاهی ملی می باشد.
دکتر سرخی در ادامه گفت: تا كنون بیش از هفتاد هزار نمونه ژنتیکی گیاهان زراعی و خویشاوندان وحشی آنها و بیش از شش هزار نمونه ژنتیکی از گونه های درختان میوه جمع آوری گردیده است که متناسب با نوع گیاه به یکی از روش های حفاظت ذخایر توارثی نگهداری می شوند. این روش­ها می‌توانند به‌عنوان مكمل همدیگر و به طور هم‌زمان در بانک ژن گیاهی ملی ایران مورد استفاده قرار گیرند:
وی در ادامه توضحیات خود گفت: حفاظت بذور در سردخانه‌ها در شرایط ویژه و مطابق استانداردهای بین‌المللی انجام می‌گیرد. ژرم‌ پلاسم گیاهان زراعی موجود در سردخانه‌های بانك ژن گیاهی ملی ایران را نشان می‌دهد.

دکتر سرخی در باره باغات كلكسیون این بخش گفت: ژرم‌پلاسم گیاهان باغی كه امكان نگهداری آنها بصورت بذر وجود ندارد، در باغات كلكسیون واقع در نقاط مختلف كشور حفاظت می‌گردند. در حال حاضرباغات کلکسیون گونه های درختان میوه در بیش از 30 ایستگاه تحقیقاتی در نقاط مختلف کشور و زیر نظر بانک ژن گیاهی ملی ایران نگهداری می شوند

وی افزود: بخش از ژرم‌پلاسم نیز در محیط آزمایشگاهی (in- vitro conservation) نگهداری می شود.
دکتر سرخی ادامه داد و گفت: برای نگهداری گیاهانی كه به روش غیر جنسی تكثیر می شوند مانند سیب زمینی و درختان میوه در سال­های اخیر روش های حفاطت درون شیشه ای ( in vitro conservation) راه اندازی شده است. که از آن جمله می توان به حفاطت درون شیشه ای ژرم‌پلاسم سیب زمینی ، فندق، گلابی، اركیده، كلزا، سیر، نعناع، ترخون، توت فرنگی و گونه های وحشی نخود اشاره نمود.در حال حاضر قریب به 101 نمونه ژنتیکی با این روش مدرن نگهداری می شود.

رییس بخش تحقیقات ژنتیک و بانک ژن گیاهی در باره حفاظت در رویشگاه طبیعی گفت: در حال حاضر ایستگاه میان‌جنگل در استان فارس به عنوان تنها ایستگاه حفاظت ذخایر توارثی در رویشگاه طبیعی در كشور می‌باشد كه وجود بیش از200 گونه گیاهی به‌ویژه از خویشاوندان وحشی گیاهان زراعی و باغی ارزش ویژه‌ای به آن بخشیده و موجب شهرت بین‌المللی آن گردیده است. در نظر است این نوع حفاظت حداقل در شش نقطه دیگر کشور ایجاد شود که دارای تنوع ژنتیکی بسیار غنی هستند.

توضیح درباره سالم‌سازی ژرم‌پلاسم و ایجاد هسته های اولیه بذری عاری از بیماری از دیگر بخش های سخنان دکتر سرخی بود.
سرخی گفت: فرآیند سالم سازی ژرم پلاسم یکی از جنبه های مهم آماده سازی مواد ژنتیکی جمع آوری شده برای ذخیره سازی آنهاست. همچنین حذف بیماری های ویروسی ، باکتریائی، قارچی و سایر عوامل آلوده کننده برای تهیه و توزیع مواد گیاهی سالم ضروری است.
وی افزود: برای این کار روشهای پیشرفته ویروس زدایی شامل شیمی درمانی، برق درمانی و گرما درمانی راه اندازی شده و با تلفیق روش­های کشت بافت و تشخیص مولکولی برای اولین بار هسته های اولیه بذری عاری از بیماری ارقام رایج سیب زمینی در کشور ایجاد گردیده است. با این موفقیت امکان تولید مینی­تیوبرهای سالم در داخل توسط بخش خصوصی فراهم گردید که منجر به قطع وابستگی کشور به واردات بذر سیب زمینی شد.
رییس بخش تحقیقات ژنتیک و بانک ژن گیاهی در توضیح احیاء و تکثیر منابع ژنتیكی نگهداری شده گفت: بانك ژن گیاهی ملی ایران در حال حاضر دارای كلكسیون‌های بسیار غنی مانند حبوبات، علوفه، سبزی و صیفی، گندم، جو، برنج، خویشاوندان وحشی غلات و دانه‌‌های روغنی می‌باشد. مواد هر كلكسیون سالانه بر حسب ضرورت احیاء و تكثیر می گردد. تا كنون بیش از 49 هزار نمونه ژنتیکی احیاء شده است
.
دکتر سرخی گفت: شناسائی و ارزیابی عمومی منابع ژنتیكی، انجام تحقیقات ژنتیك پایه و ارزیابی تخصصی (Pre-Breeding)، ثبت اطلاعات و ایجاد بانك اطلاعاتی، توزیع و مبادله ژرم‌پلاسم و ارتباطات علمی، تحقیقاتی و بین المللی از دیگر فعالیت های بخش تحقیقات ژنتیک و بانک ژن گیاهی ملی ایران برشمرد.

ویدئو این گزارش گفت وگو را در کانال DA1news.com ببنید: