هیرکانی یکی از مناطق داغ تنوع زیستی در نیم کره شمالی
پایگاه خبری Da1news: در جهان نقطه‌هایی به عنوان مناطق داغ تنوع زیستی وجود دارد که بایدحداقل ۲۵۰۰گونه گیاهی بومی با ۳۰درصد پوشش طبیعی اولیه داشته باشد مانند جنگل هیرکانی که یکی از این مناطق است.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی به نقل از مهر، نشست خبری سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی به مناسبت روز جهانی تنوع زیستی در محل این سازمان برگزار شد. سیدمجتبی خیام نکویی، رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با اشاره به تفاهم نامه این سازمان با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: سال گذشته تفاهم نامه‌ای با وزارت علوم به امضا رسید که تعدادی از دانش آموختگان دکتری به وسیله سازمان تات برای پسادکتری جذب شوند.
وی افزود: کنوانسیون تنوع زیستی یکی از مهم‌ترین توافق نامه‌های بین المللی بوده که در سال ۱۹۹۲ میلادی در برزیل با هدف حفاظت از تنوع زیستی و بهره برداری پایدار از منابع طبیعی منعقد و تصویب شد.
او ادامه داد: روز ۲۲ مه مصادف با اول خرداد روز جهانی تنوع زیستی اعلام شد. در حال حاضر ۱۹۶ کشور از جمله ایران به این کنوانسیون پیوستند.
وی با بیان اینکه عضو ایران در سال ۷۵ به تصویب مجلس رسید، تصریح کرد: ذیل این کنوانسیون دو هدف ایمنی زیستی و بهره برداری از مزایای مهندسی ژنتیک دنبال می‌شود. تلاش این است که آثار سو احتمال ناشی از این محصولات روی سلامت انسان و محیط زیست را به حداقل برسد.
خیام نکویی یادآور شد: هنگامی که از تنوع زیستی صحبت می‌شود یعنی تنوع بین موجودات زنده اعم از گیاهی و جانوری که در اکوسیستم دریایی و خشکی وجود دارد. این موضوع تنوع درون گونه‌ای و در اکوسیستم‌های مختلف را هم شامل می‌شود.
وی اظهار کرد: تنوع زیستی در ۳ سطح ژن، گونه و اکوسیستم قابل طبقه بندی است.
رئیس سازمان تات با اشاره به عایدی‌های کنوانسیون تنوع زیستی گفت: در مدت محدودی کشورهای زیادی به آن پیوستند که ارزش‌های ذاتی، اکولوژی، ژنتیکی، اجتماعی و اقتصادی را به دنبال دارد.
دستاوردهای تنوع زیستی
خیام نکویی با تاکید بر اینکه تنوع زیستی اصل حیات است، ادامه داد: هر موجود زنده روی کره زمین منحصر به فرد بوده و این موجود باعث غنا طبیعت و تنوع زیستی می‌شود. بنابراین هم پایداری و هم تنظیم محیط زیست محقق شده که ارتقا روان شناختی جامعه انسانی را به دنبال دارد.
وی با اشاره به امنیت غذایی عنوان کرد: یکی از دستاوردها دستیابی به امنیت غذایی پایدار بوده و رسیدن به خودکفایی در محصولات راهبردی است.
تنوع زیستی ایران
رئیس سازمان تات با بیان اینکه ایران دارای ۸ هزار گونه گیاهی است که بالغ بر ۲ هزار و ۴۰۰ گونه آن مختص ایران و بومی کشور ما است؛ علاوه بر اینکه ۲۳۰۰ گونه نیز قابلیت استفاده دارویی دارند.
وی ادامه داد: در ایران ۲۰۰ گونه پستاندار، ۵۵۰ گونه پرنده، ۱۰۰۰ گونه ماهی، ۱۱ گونه خزنده دریایی، ۲۰ پستاندار دریایی، ۲۴۰ گونه خزنده و ۲۲ گونه دوزیست در ایران وجود دارد.
وی گفت: ایران به لحاظ ذخایر ژنتیکی و تنوع زیستی کشور ثروتمندی است که می‌تواند ضامن تأمین امنیت غذایی پایدار باشد. نکته قابل اهمیت حفظ و بهره برداری از این گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری است.
خدمات تنوع زیستی
خیام نکویی در ادامه به خدمات تنوع زیستی اشاره کرد و گفت: این تنوع زیستی تنظیم کننده آب شیرین، تأمین مواد خام، منابع دارویی، خدمات فرهنگی و…. است. از دیگر خدمات این تنوع زیستی می‌توان به کیفیت آب و هوا اشاره کرد که در ادامه موجب جلوگیری از فرسایش خاک می‌شود.
وی بزرگ‌ترین چالش تنوع زیستی در کشور را حفاظت از این گونه‌ها عنوان کرد و گفت: یکی از راهکارهای مراقبت از گونه‌های گیاهی و جانوری این است که تنوع زیستی تبدیل به گفتمان قالب در بین مسؤولان شود. اگر این امر اجرایی شود مردم مهم‌ترین حافظ تنوع زیستی خواهند بود.
وی افزود: در جهان نقطه‌هایی به عنوان مناطق داغ تنوع زیستی وجود دارد که باید حداقل ۲۵۰۰ گونه گیاهی بومی با ۳۰ درصد پوشش طبیعی اولیه باشد مانند جنگل هیرکانی که یکی از مناطق داغ نیم کره شمالی به شمار می‌رود. گفتنی است ایران یکی از حدود ۳۰ کشور دنیا در منطقه داغ تنوع زیستی محسوب می‌شود.
عواملی که موجب تهدید تنوع زیستی است؟
این مقام مسؤول با بیان اینکه از ۱۳ اقلیم جهان ایران ۱۱ اقلیم همزمان با ۴ فصل را در اختیار دارد، گفت: فشار زیادی روی اکوسیستم گیاهی کشور به لحاظ اقتصادی و اجتماعی وجود دارد. طرح‌های عمرانی در مناطق مختلف مثل جاده کشی، برداشت از معادن، احداث صنایع و… اگر مطالعات ضمیمه آنها نشود تهدیدی برای این تنوع زیستی کشور است. بسیاری از گونه‌های گیاهی در این ساخت و سازها و پروژه‌های عمرانی از بین رفته و منقرض شدند.
وی گفت: در کشورهای جهان اگر قرار باشد طرحی عمرانی انجام شود که حیات گونه‌هایی را با خطر مواجه کند از قبل هزینه شده در همان زیستگاه یا خارج آن گیاه احیا می‌شود.
وی به سایر تهدیدها اشاره کرد و ادامه داد: چرای بی رویه دام‌ها در مراتع از دیگر تهدیدها برای گونه زیستی کشور است. البته در این زمینه نباید از تغییرات اقلیمی غافل شد که موجب انقراض یک سری از گونه‌ها می‌شود. در حال حاضر شیر و ببر مازندران منقرض شدند ضایعه‌ای که جبران پذیر نیست. در این راستا سازمان تات ۷۶ گونه گیاهی را در فهرست قرمز قرار داد که ممکن است منقرض شوند. از این آمار ۱۹ گونه پستاندار، ۲۵ گونه پرنده، ۱۶ گونه خزنده، ۴ گونه دوزیست و ۱۰ گونه ماهی است.
راه اندازی یک مرکز مهم
خیام نکویی با اشاره به تصویب و راه اندازی مرکز ملی مدیریت منابع ژنتیکی گفت: یکی از مهم‌ترین اقدامات و فعالیت‌ها در این حوزه راه اندازی این مرکز بوده که گونه گیاهی در زیستگاه خودش حفظ می‌شود. در حال حاضر ۱۵۳ ایستگاه و ۸۱ مرکز تحقیقاتی شکل گرفته که در حوزه اکوسیستم مرتعی، جنگلی و بیابانی پژوهش کنند.
وی ادامه داد: همچنین حفظ آنها خارج از زیستگاه شأن به وسیله بانک‌های ژن در حال انجام است. ایران دارای ۲ بانک ژن گیاهی بزرگ است. بانک ژن زراعی که بزرگ‌ترین بانک ژن منطقه و جز ۱۰ بانک بزرگ جهان با ۷۳ هزار نمونه است. دومین بانک ژن مربوط به منابع طبیعی با ۴۹ هزار نمونه از گونه‌های جنگلی، دارویی و مرتعی است.
کلکسیون‌های گیاهی
رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در ادامه سخنان خود گفت: ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار نمونه از انواع حشرات و جانواران زیان آور (آفات) در کلکسیون گیاهی وجود دارد. همچنین ۵ هزار و 800 DNA از منابع ژنتیکی دام، طیور و زنبور در این کلکسیون نگهداری می‌شود.
به این آمار باید ۹ هزار سویه قارچ، باکتری و… اضافه کرد.
خلاءهای موجود در حفاظت از تنوع زیستی کشور
خیام نیکویی پایین بودن اطلاعات عمومی جامعه نسبت به اهمیت تنوع زیستی یکی از خلاءهای موجود است، گفت: این خلأ باید از طریق رسانه‌ها پر شود. تاکید می‌شود برای حفظ تنوع زیستی باید گفتمان سازی کرد. این موضوع باید در سرفصل‌های آموزش و پرورش و حتی آموزش عالی گنجانده شود.
وی اضافه کرد: در ایران نسخه پشتیبان از ذخایر ژنتیکی وجود ندارد که این گونه‌ها برای ۲۰۰ تا ۴۰۰ سال آینده حفظ شود در صورتی که برای بانک‌های ژنتیکی اتفاقی رخ داد. در حالی که کشورهایی مانند برزیل به عنوان نخستین کشور با بالاترین تنوع زیستی و نروژ آن نسخه پشتیبان وجود دارد.
این مقام مسؤول برای محقق شدن این نسخه پشتیبان عنوان کرد: ۵ هزار میلیارد تومان (همت) منابع مالی نیاز است.کریدور شمال به جنوب موجب خساراتی به گونه زیستی شده که نبود الزام قانونی برای استعلام و پیگیری موضوع وجود ندارد.
