رویداد ملی روز درهای باز کشاورزی؛ نمادی از دموکراسی علمی
پایگاه خبری DA1news: رویداد ملی «روز درهای باز کشاورزی» در ۱۸ خرداد ۱۴۰۴ همزمان با پنجاهمین سالگرد تأسیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات) در ۵۰۰ نقطه کشور برگزار شد.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، این رویداد با شعار «نیم قرن تلاش، نیم قرن افتخار برای امنیت غذایی کشور» و محوریت «بازدید، هماندیشی و تلاش برای همافزایی» طراحی شد تا دستاوردهای علمی نیم قرن گذشته را به تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان، کارشناسان و مدیران منتقل کند و پیوند بین پژوهش و مزرعه را تقویت نماید .
اجرای رویداد در استان‌های کلیدی
رویداد به‌صورت همزمان در مراکز تحقیقاتی سراسر کشور اجرا شد. مهم‌ترین فعالیت‌ها در استان‌ها عبارت بودند از:
۱. گیلان: کانون تحقیقات برنج
– نمایش دستاوردها: ارائه ارقام جدید برنج (هستی، امید، توکا، کیان) در زمینه‌های به‌نژادی، به‌زراعی و کاهش مصرف آب .
– برنامه‌های تعاملی: پخت ارقام جدید برنج برای ارزیابی کیفیت و بازدید از بخش‌های تحقیقاتی (گیاه‌پزشکی، خاک و آب، اصلاح بذر) .
– اهمیت استانی: گیلان با ۲۳۸ هزار هکتار شالیزار، رتبه اول سطح زیرکشت و رتبه دوم تولید برنج کشور را دارد .
۲. کهگیلویه و بویراحمد: تمرکز بر گیاهان دارویی و عدالت اقتصادی
– دستاوردهای پژوهشی: معرفی ۷۵ گونه گیاهی جدید سازگار با اقلیم استان از جمله انگور «ترکمن‌چای» با کیفیت بالاتر .
– نقد ساختار بازار: نماینده ولی‌فقیه استان به فاصله قیمت خرید از کشاورز و فروش به مصرف‌کننده اشاره کرد (سیب با ۱۰ هزار تومان خریداری و ۷۰ هزار تومان فروخته می‌شود) و خواستار حذف واسطه‌ها شد .
– نگرانی سلامت محصولات: تأکید بر تولید محصولات سالم به‌دلیل استفاده بی‌رویه از سموم شیمیایی .
۳. خراسان رضوی: پژوهش‌های کاربردی برای منابع محدود
– ساختار تحقیقاتی: بزرگ‌ترین مرکز استانی با ۱۰ بخش تخصصی، ۱۷ ایستگاه تحقیقاتی و حمایت از ۴۰ شرکت فناور .
– محورهای کلیدی: تحقیقات برای بهینه‌سازی مصرف آب و افزایش تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی .
۴. قزوین: الگوی پیوند علم و مزرعه
– نقش پیشرو: استان به‌عنوان پایلوت ملی برای توسعه ارقام مقاوم و کاهش مصرف آب انتخاب شد.
– رویکرد نوین: استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و ترجمه «صدای مزارع به زبان علم» .
جدول ۱: مقایسه فعالیت‌های استان‌های شاخص در رویداد
| استان | دستاوردهای پژوهشی | محورهای ویژه |
| گیلان | ۴ رقم جدید برنج | بهینه‌سازی کشت شالیزار |
| کهگیلویه | ۷۵ گونه گیاهی بومی | عدالت اقتصادی و سلامت محصولات |
| خراسان رضوی | ۳۰۰ پروژه سالانه | مدیریت منابع آب و خاک |
| قزوین | توسعه گلخانه‌های دانش‌بنیان | کاهش وابستگی به منابع آبی |
دستاوردهای کلان ملی
– توسعه ارقام محصولات: معرفی ارقام مقاوم گندم، جو، حبوبات و میوه‌ها در سطح ملی که کاهش ۲۰٪ مصرف سموم را امکان‌پذیر کرده‌اند .
– فناوری‌های بومی: ایجاد پایگاه‌های نوآوری در مزارع کشاورزان برای تبدیل دانش به محصول (مثال: تولید خوراک ماهی در کهگیلویه که ۷۰٪ ارزش‌افزوده را در استان نگه می‌دارد) .
– آموزش و ترویج: تدوین دستاوردها در قالب کتاب‌ها و جزوات آموزشی برای کشاورزان .
چالش‌های مطرح‌شده
۱. شکاف اقتصادی:
– سود ناچیز کشاورزان در مقابل سود بالای واسطه‌ها .
۲. نگرانی سلامت غذایی:
– استفاده از سموم غیرمجاز و بوی نامطبوع محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی .
۳. ضعف ترویج دانش:
– نیاز به ترجمه یافته‌ها به زبان ساده برای کشاورزان (حلقه مفقوده «ارزش» به‌جای «مقدار تولید») .
۴. محدودیت منابع:
– تخصیص ناعادلانه منابع بانکی (۲۵ صدم درصد منابع ملی به‌رغم ۱٪ جمعیت کشور) .
نقاط قوت و ضعف رویداد
– قوت‌ها:
– ایجاد گفتمان مشترک بین کشاورزان، پژوهشگران و مدیران.
– نمایش دستاوردهای ملموس (مثل ارقام جدید برنج) در آزمایشگاه‌های باز .
– ضعف‌ها:
– عدم حضور گسترده کشاورزان خرده‌پا در برخی استان‌ها.
– کوتاه‌بودن زمان رویداد (۲ ساعت در قزوین) که تعامل عمیق را محدود کرد .
جمع‌بندی و راهکارهای پیشنهادی
رویداد «روز درهای باز کشاورزی» گامی مؤثر برای گذار از کشاورزی سنتی به دانش‌بنیان بود، اما موفقیت آن در گام‌های بعدی است:
۱. تدوین سند عدالت توزیعی:
– ایجاد زنجیره‌های مستقیم فروش محصولات کشاورزی به مصرف‌کننده نهایی.
۲. پایش سلامت محصولات:
– اجرای سامانه ردیابی سموم از مزرعه تا سفره.
۳. تداوم رویداد:
– تبدیل آن به برنامه فصلی با حضور فعال‌تر کشاورزان حاشیه‌نشین.
۴. رفع شکاف دانش:
– توسعه اپلیکیشن‌های ترویجی برای انتقال یافته‌ها به زبان محلی .
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، رویداد روز درهای باز کشاورزی، نمادی از «دموکراسی علمی» در کشاورزی ایران بود. تداوم آن می‌تواند پژوهش را از برج‌های عاج به دل خاک زراعی ببرد و امنیت غذایی را به عدالت اقتصادی پیوند دهد .
