دستورالعمل اجرايی ضد عفونی بذور گندم منتشر شد

پایگاه خبری DA1news: بیماری سیاهک پنهان گندم و بیماری سیاهک آشکار گندم از جمله بیماری های مناطق دیم و کم باران تا نواحی معتدل و خشک  و همچنین مناطق دیم پر باران و مناطق نسبتاً گرم ،معتدل و مرطوب بشمار می رود.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، دفتر پیش آگاهی و کنترل عوامل خسارتزای سازمان حفظ نباتات کشور در تیرماه 1403 دستورالعمل اجرایی ضد عفونی بذور گندم و جو پس از بازنگری و تصویب کمیته دستورالعمل های فنی سازمان را منتشر کرد. آنچه در پی خواهد آمد دستورالعمل روشهای كنترل و مديريت بیماری سیاهک پنهان گندم و بیماری سیاهک آشکار است که در پی خواهد آمد:

1- بیماری سیاهک پنهان
اهمیت و ضرورت
این بیماری در اغلب مناطق گندم کاری کشور (مناطق دیم و کم باران تا نواحی معتدل و خشک) مشاهده میشود. عامل بیماری قارچ (T. tritici)و (T. foetida) می باشد.

بیولوژی و نحوه خسارت
همزمان با جوانه زدن گندم قارچ عامل بیماری وارد گیاه شده و به تدریج با رشد گندم، در داخل بوته به زندگی خود ادامه میدهد. با توجه به حضور اسپور قارچ در سطح بذر و ندرتاً در خاک (گاهی تا چندین سال قابلیت ماندگاری دارد که در تابستانهای گرم و خشک این امر تشدید میشود) در ادامه و افزایش رشد گیاه، هنگام خوشه دهی میسیلیوم قارچ تخمدان را مورد حمله قرار میدهد. به این ترتیب درون دانه پر از تلیوسپور میباشد که با اندکی فشار بذرها خرد شده، تلیوسپورها آزاد شده و در سطح دانههای سالم قرار میگیرند و آلودگی ایجاد میکنند.

روشهای شناسايي
این بیماری علائم کاملاً مشخص که در وهلهی اول قابل تشخیص باشد، ندارد. بوته های آلوده کوتاهتر از بوته های سالم بوده و این مقدار خیلی محسوس نیست. با اینکه گیاهان آلوده کوتاهتر هستند اما سنبله های بلندتر از سنبله های گیاهان سالم دارند علاوه بر این در مرحلهی خوشه دهی گیاه آلوده سنبله هایی به رنگ سبز مایل به آبی خواهد داشت و هر چه به زمان برداشت نزدیکتر شوند رنگ آنها تیرهتر خواهد شد. دانه ها درون سنبله رنگی مایل به قهوه ای دارند و کوچکتر و گردتر از دانه های سالم به نظر میرسند. این بذرها همان دانه های پر شده توسط تلیوسپورها هستند که پوک بوده و به راحتی در زمان برداشت پودر شده و منجر به پخش آلودگی میشود. به دلیل وجود مادهای با نام تری متیل آمین که در اسپورها وجود دارد گیاهان آلوده بوی ماهی گندیده میدهند.

دستورالعمل اجرايي كنترل
روشهای كنترل و مديريت بیماری:
توصیه های غیر شیمیايي:
1- تهیه  بذر سالم و عاری از بیماری (استفاده از بذور گواهی شده و پرهیز از بذر های خود مصرفی).
2- استفاده از ارقام مقاوم.
3- تعیین زمان مناسب کاشت، شرایط مطلوب جوانه زدن اسپور عامل بیماری با شرایط مناسب کاشت بذر مطابقت نداشته باشد (دمای ایده آل برای جوانه زدن قارچ 18-8 درجه سانتی گراد است).
4- آیش.

2- بیماری سیاهک آشکار
اهمیت و ضرورت
این بیماری در اغلب مناطق دیم پر باران و مناطق نسبتاً گرم ،معتدل و مرطوب مشاهده میشود. عامل این بیماری قارچ Ustilago tritici و عامل بیماری سیاهک آشکار گندم و جو U. nuda-tritici میباشد.

بیولوژی و نحوه خسارت
زمستان گذرانی قارچ به صورت میسیلیوم درون بذرهای آلوده انواع میزبان ها مثل گندم، جو، یولاف یا چاودار است. همزمان با کشت بذرهای آلوده فعالیت قارچ با جوانه زدن میسیلیومها آغاز میشود. با ظهور خوشه ها یا حتی قبل از آن پاتوژن به سنبله حمله کرده و با رشد و فعالیت درون سلولها تمام بافت سنبله به جز محور را از بین میبرد. گیاهان آلوده بلندتر از گیاهان سالم بوده و سنبله های قهوهای تا سیاه رنگ دارند. با ادامه ی روند رشد و رسیدن به مرحله ی تلیوسپور در دانه، غشاء نازکی اطراف آن باقی میماند که با رسیدن تلیوسپورها و پاره شدن غشاء، اسپورها آزادانه با باد جابجا میشوند و در تخمدان گیاهان سالم، آلودگی ایجاد میکنند. این بذرها منشا آلودگی سال بعد خواهند بود .لذا هر چه زمان گلدهی طولانی تر باشد میزان آلودگی و خسارت بیشتر میشود.
روشهای شناسايي
سیاهک آشکار زمانی قابل تشخیص است که خوشه ها روی بوته ظاهر شوند. در این هنگام گیاهان آلوده زودتر به خوشه رفته و معمولا بلندتر از گیاهان سالم هستند. زمانی که خوشه ها از غلاف بیرون میآیند رنگ آنها به دلیل حضور تلیوسپورها زیتونی تیره تا قهوه ای میباشد. البته قبل از بیرون آمدن از غلاف رنگ تیرهی آنها تا حدودی قابل مشاهده است. در ادامه کم کم بافت سنبله ها سیاه و سخت شده و در نهایت به جای دانه، بافتی سیاه رنگ و پودر مانند خواهد بود.

دستورالعمل اجرايي كنترل
روشهای كنترل و مديريت بیماری:
توصیه های غیر شیمیايي:
1- استفاده از بذر سالم (استفاده از بذور گواهی شده و پرهیز از بذرهای خود مصرفی).
2- حذف بوتههای آلوده به سیاهک: با رسیدن گیاه و به خوشه رفتن، بوته هایی که سنبله های قهوهای یا سیاه رنگ دارند را قبل از رسیدن تلیوسپورها و آزاد شدن اسپورها حذف کنید .

سیاهک پنهان گندم و بیماری سیاهک آشکار با توجه به اینکه پاتوژن بذر زاد بوده و در جنین دانه های به ظاهر سالم زمستان گذرانی می نماید، ضد عفونی بذور با قارچکشهای معمولی باعث از بین رفتن رشته های میسلیوم نمیشود. لذا با استفاده از قارچکشهایی که جذب گیاه میشوند، می توان از رشد قارچ درون بذر جلوگیری نمود .
الف- در مناطق آلوده به سیاهک پنهان گندم ،مانند بسیاری از نقاط دیم کم باران و یا مناطق معتدل خشک جهت کنترل بیماری میتوان از قارچک شهای زیر استفاده نمود:
1. تریا دیمنول (بایتان) 5/%7DS 2 در هزار
2. تری تیکونازول(رئال) %20 FS 2/0 در هزار
3. تبوکونازول (راکسیل) %6 FS 5/0 در هزار
4. دیفنوکونازول(دیویدند) %3 FS 1 در هزار
5. دیفنوکونازول 3% DS 1 در هزار
6. پروتیوکونازول+ تبوکونازول(لاماردور) %40FS 15/0 – 1/0 در هزار( 15- 10میلی لیتر برای 100 کیلو بذر)
7. تترا کونازول( لوسپل) 5/%12LS 3/0 در هزار ( 30 میلی لیتر برای 100 کیلو بذر)
8. تریتیکونازول+پیراکلوستروبین (اینشور پرفرم) %12FS 5/0 – 4/0 در هزار ( 50- 40میلی لیتر برای 100 کیلو بذر)
9. پروتیوکونازول+ تبوکونازول (ردیگوپرو) %17FS 5/0 در هزار

ب- در مناطقي كه سیاهک آشکار و سیاهک پنهان گندم با هم وجود دارند، مانند مناطق ديم پر باران و مناطق نسبتاً گرم و مناطق مرطوب ميتوان از قارچكشهای جذبي زير استفاده نمود.

1. کاربوکسین تیرام %75WP 2 در هزار
2. کاربوکسین تیرام %40FS 2 در هزار
3. فلوتریافول+ تیابندازول (وینسنتP) DS 5% 2 در هزار
4. تبوکونازول (راکسیل) %6FS 5/0 در هزار
5. تبوکونازول (راکسیل) %2DS 5/1 در هزار
6. دیفنوکونازول %3DS 2 در هزار

كنترل بیماری سیاهک آشکار گندم
1. پروتیوکونازول+ تبوکونازول (لاماردور) %40FS 2/0 در هزار (20 میلی لیتر برای 100 کیلوگرم بذر)
2. تتراکونازول (لوسپل) 5/%12LS 1 در هزار ( 100 میلی لیتر برای 100 کیلوگرم بذر)
3. دیفنوکونازول+سایپروکونازول(دیویدنداستار) 63/%3FS 1 در هزار  (100 میلی لیتر برای 100 کیلوگرم بذر)
4. کاربندازیم (باویستن، دروزال) %60 WP 2 در هزار
5. دیفنوکونازول 3% DS 2 در هزار
6. تریتیکونازول+ پیراکلوستروبین (اینشور پرفرم) %12FS 5/0 در هزار