خرید تضمینی گندم؛ کاهش ۳۰ درصدی بارندگی، قیمت‌گذاری نامناسب
پایگاه خبری DA1news: خرید تضمینی گندم به عنوان یکی از سیاست‌های کلیدی برای حمایت از کشاورزان و تضمین امنیت غذایی، همواره با چالش‌ها و فرصت‌هایی همراه بوده است.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، در سال زراعی جاری (۱۴۰۴-۱۴۰۳)، این سیاست تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله کاهش بارندگی، افزایش هزینه‌های تولید، و اختلاف نظر در قیمت‌گذاری قرار گرفته است. در این گزارش، به بررسی ابعاد مختلف این موضوع و تأثیر آن بر تولید، اقتصاد کشاورزی و امنیت غذایی کشور می‌پردازیم.
وضعیت فعلی خرید تضمینی گندم
بر اساس گزارش‌های رسمی، میزان خرید تضمینی گندم در سال جاری نسبت به سال گذشته ۸ درصد کاهش یافته و تاکنون حدود ۹۸۰ هزار تن گندم مازاد از کشاورزان خریداری شده است. این کاهش عمدتاً ناشی از کاهش ۳۰ درصدی بارندگی و کاهش ۱۷ درصدی ذخایر آب سدها است که تولید گندم در اراضی دیم و آبی را تحت تأثیر قرار داده است.
پیش‌بینی می‌شود خرید تضمینی امسال به حدود ۹ میلیون تن محدود شود، در حالی که سال گذشته این رقم به ۱۲ میلیون تن رسیده بود. استان خوزستان با خرید بیش از ۷۰۰ هزار تن، همچنان پیشرو در تحویل گندم است.
چالش‌های اصلی
۱. قیمت‌گذاری نامناسب
قیمت خرید تضمینی گندم در سال جاری ۲۰,۵۰۰ تومان برای هر کیلوگرم گندم معمولی و ۲۱,۰۰۰ تومان برای گندم دوروم تعیین شده است. با این حال، کشاورزان و کارشناسان این رقم را با توجه به افزایش هزینه‌های تولید (مانند قیمت کود، سم، ماشین‌آلات و دستمزد کارگران) ناکافی می‌دانند. رئیس بنیاد ملی گندمکاران خواستار افزایش قیمت به حداقل ۲۴,۰۰۰ تومان شده و هشدار داده است که در صورت عدم تجدیدنظر، وابستگی به واردات گندم افزایش خواهد یافت.
۲. تأخیر در پرداخت‌ها
تأخیر در واریز وجوه خرید تضمینی به حساب کشاورزان، یکی از مشکلات ساختاری است. این تأخیرها موجب کاهش نقدینگی و ناتوانی کشاورزان در تأمین نهاده‌های فصل بعد شده است. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که کشاورزان به دلیل فشار مالی، به فروش محصول به دلالان یا تغییر الگوی کشت روی آورده‌اند.
۳. تأثیرات محیطی
خشکسالی و کاهش بارندگی نه تنها تولید گندم را کاهش داده، بلکه کیفیت محصول را نیز تحت تأثیر قرار داده است. در برخی استان‌ها مانند سیستان و بلوچستان، کشاورزان مجبور به برداشت زودهنگام گندم سبز برای استفاده به عنوان علوفه شده‌اند.
سیاست‌های حمایتی و راهکارها
بیمه فراگیر گندم:
برای نخستین بار، صندوق بیمه محصولات کشاورزی، گندم را به عنوان محصول پرخطر تحت پوشش بیمه فراگیر قرار داده است. این طرح با بودجه ۱۲,۰۰۰ میلیارد تومانی، بدون نیاز به پرداخت حق بیمه از سوی کشاورزان، تمامی زمین‌های زیر کشت را شامل می‌شود.
اصلاح قیمت خرید تضمینی:
پیشنهاد شده است کمیسیون کشاورزی مجلس موضوع بازنگری قیمت را در قالب طرح اصلاحی پیگیری کند. بودجه سال ۱۴۰۴ برای این تغییرات کافی تشخیص داده شده است3.
افزایش ذخایر استراتژیک:
با توجه به کاهش تولید داخلی، برنامه‌ریزی برای واردات ۲ تا ۳ میلیون تن گندم به منظور تأمین ذخایر استراتژیک در دستور کار قرار دارد.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، خرید تضمینی گندم در ایران با وجود چالش‌های جدی، همچنان به عنوان ابزاری حیاتی برای حفظ خودکفایی نسبی و حمایت از کشاورزان خرده‌پا عمل می‌کند. با این حال، تعیین قیمت منصفانه، پرداخت به‌موقع، و مدیریت بحران‌های محیطی نیازمند هماهنگی بیشتر بین نهادهایی مانند وزارت جهاد کشاورزی، شورای قیمت‌گذاری، و مجلس است.
در کوتاه‌مدت، افزایش قیمت خرید تضمینی و تسریع در پرداخت‌ها می‌تواند انگیزه کشاورزان را برای تولید بیشتر تقویت کند. در بلندمدت نیز سرمایه‌گذاری در فناوری‌های آبیاری و توسعه ارقام مقاوم به خشکی ضروری به نظر می‌رسد. بدون این اقدامات، خطر افزایش واردات و کاهش امنیت غذایی کشور را تهدید خواهد کرد.