تاریخچه کشت فلفل دلمه‌ای؛ این شیرین عطرآگین!
پایگاه داوان نیوز: فلفل دلمه‌ای با نام علمیCapsicum Annuum ، که امروزه در 5 رنگ سبز، قرمز، نارنجی، زرد و سفید (یا کرم) تولید می‌شود، همچون سلف خود فلفل قرمز، بومی قاره‌ی آمریکا بود و به دست انسان‌ها اهلی و کشت شده بود . این گیاه در ابتدا به‌صورت وحشی در آمریکای مرکزی رشد می‌کرد و پس از اهلی شدن، همزمان با قرونی که اروپایی‌ها قاره‌ی آمریکا را کشف کردند، به سایر نقاط جهان منتقل شد.
نوشته‌ی حاضر به تاریخچه‌ی اهلی‌سازی، کشت این گیاه در قاره‌های جهان و کشورمان ایران می‌پردازد.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، نخستین شواهد کشت فلفل دلمه‌ای در جهان به 5 تا 7 هزار سال پیش از میلاد مسیح در مناطق آمریکای مرکزی، به‌ویژه مکزیک و مناطق اطراف آن بازمی‌گردد. این نوع فلفل یکی از قدیمی‌ترین گیاهانی است که به دست بومیان آمریکا اهلی شده است. در برخی از مناطق جنوب غربی آمریکای شمالی (مانند نیومکزیکو و آریزونای امروزی) انواع فلفل تند کشت می‌شد، اما فلفل دلمه‌ای شیرین کمتر رایج بود.
با ورود اروپاییان از قرن 16 میلادی به بعد، فلفل دلمه‌ای به‌صورت گسترده به آمریکای شمالی وارد شد و کاشت آن رواج پیدا کرد و به جزئی از کشاورزی و آشپزی مناطق مختلف ایالات متحده تبدیل شد. در قرن 18 و 19 کشت فلفل دلمه‌ای، به‌خصوص در ایالات جنوبی و مرکزی که شرایط اقلیمی مناسبی داشتند، گسترش بیشتری یافت.
امروزه ایالات متحده بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی فلفل دلمه‌ای در آمریکای شمالی است که بخشی از محصولات آن صادر می‌شود. این گیاه در کانادا کشت محدودی دارد.
مکزیک نیز بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی فلفل دلمه‌ای در کل قاره‌ی آمریکاست که بخش بزرگی از محصولات آن به بازارهای جهانی صادر می‌شود. در آمریکای جنوبی در کشاورزی سنتی و مدرن پرو نیز انواع فلفل دلمه‌ای کشت و مصرف می‌شود.
فلفل دلمه‌ای چگونه به اروپا رفت؟
فلفل دلمه‌ای هم مثل بسیاری از گیاهانی که خاستگاه اولیه‌ی آنها قاره‌ی آمریکا بود، به دست اروپاییان به قاره‌ی اروپا وارد شد. این انتقال بخشی از «تبادل کلمبیایی» در قرن 15 میلادی بود که طی آن محصولات، گیاهان، حیوانات و فرهنگ‌ها بین دنیای جدید در قاره‌ی آمریکا و دنیای قدیم (اروپا، آسیا و آفریقا) تبادل شد.
پس از کشف آمریکا در 1492 میلادی، اروپاییان با این نوع فلفل آشنا شدند. در ابتدا کاشفان اسپانیایی و پرتغالی آن را با خود به اروپا بردند. این گیاه به دلیل طعم، رنگ و ارزش غذایی‌اش خیلی سریع به کشاورزی و آشپزی اروپایی راه پیدا کرد و در مناطق جنوبی اروپا مانند اسپانیا، ایتالیا، پرتغال و یونان کاشته شد. به مرور فلفل دلمه‌ای شیرین نیز به کام مردم اروپا نشست و کسانی که طعم فلفل‌های تند را دوست نداشتند، به این نوع فلفل خو گرفتند.
امروزه اسپانیا بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی فلفل دلمه‌ای در قاره‌ی اروپاست که بخش بزرگی از محصولات آن به خارج از اروپا نیز صادر می‌شود. کشت گلخانه‌ای این گیاه در هلند نیز رواج دارد و استفاده از فناوری‌های پیشرفته‌ی گلخانه‌ای سبب شده است که کشت این محصول در تمام طول سال در این کشور ممکن باشد.
در مناطق جنوبی ایتالیا و فرانسه هم فلفل دلمه‌ای به‌طور گسترده کشت می‌شود و لهستان و مجارستان نیز به‌خصوص در فصل‌های گرم سال، این گیاه را تولید می‌کنند.
تبادل کلمبیایی دامن قاره‌ی آسیا را هم گرفت!
فلفل دلمه‌ای در قرن 16 میلادی ازطریق تجارت دریایی از اروپا وارد آسیا شد. پرتغالی‌های و اسپانیایی‌ها که در آن زمان بزرگ‌ترین قدرت‌های دریایی جهان بودند، فلفل را به هند، چین، ژاپن و آسیای جنوب شرقی وارد کردند. پرتغالی‌ها در گوآ، مالزی، اندنزی و چین مستعمراتی داشتند که در آنها به کشت فلفل دلمه‌ای پرداختند.
این نوع فلفل در ابتدا به‌عنوان یک گیاه زینتی و دارویی استفاده می‌شد، اما به دلیل رنگ و طعم جالبش، به آشپزی و کشاورزی محلی راه پیدا کرد و کشاورزان آسیایی به‌سرعت با آن سازگار شدند و انواع متفاوتی از آن را پرورش دادند.
امروزه چین، هند، ترکیه، ایران، کره‌ی جنوبی و ژاپن مهم‌ترین تولیدکنندگان فلفل دلمه‌ای در آسیا هستند.
تاریخچه‌ی فلفل دلمه‌ای در ایران
فلفل دلمه‌ای احتمالاً نخستین بار در قرن 16 و 17 میلادی ازطریق مسیرهای تجاری بین ایران و اروپا به واسطه‌ی بازرگانان پرتغالی و اسپانیایی به ایران وارد شده است. در قرن 18 و 19 میلادی کشت این نوع فلفل در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری ایران به‌ویژه در استان‌های جنوبی مانند هرمزگان، بوشهر و خوزستان شروع شد و به‌تدریج در استان‌های دیگر گسترش یافت و وارد فرهنگ کشاورزی و غذایی مردم ایران شد و از آن در پخت دلمه نیز استفاده شد و به همین دلیل فلفل دلمه‌ای نام گرفت. البته باید گفت که دلمه کلمه‌ای است که از زبان ترکی عثمانی به فارسی وارد شده و معنای آن پرشده یا پر کردن است.
در قرن بیستم با توسعه‌ی کشاورزی صنعتی و مدرن، کشت فلفل دلمه‌ای در استان‌های فارس، تهران، اصفهان و گلستان نیز رواج پیدا کرد. امروزه ایران یکی از مهم‌ترین تولیدکنندگان فلفل دلمه‌ای در غرب آسیاست. این محصول در فضای گلخانه‌ای و فضای باز کشت می‌شود.
فلفل دلمه‌ای چگونه به قاره‌ی آفریقا وارد شد؟
پرتغالی‌ها و اسپانیایی‌ها در قرن 16 میلادی پس از کشف قاره‌ی آمریکا و آغاز تبادل کلمبیایی، فلفل دلمه‌ای را به قاره‌ی آفریقا نیز وارد کردند. پرتغالی‌ها در مستعمرات خود در سواحل غربی و جنوبی آفریقا، نقش مهمی در معرفی این محصول جدید در قاره‌ی آفریقا ایفا کردند.
این نوع فلفل ابتدا در مناطق ساحلی غرب و شرق آفریقا در کشورهای آنگولا، موزامبیک و نیجریه کاشته شد و به‌سرعت با آب‌وهوای مناطق گرم و مرطوب آفریقا سازگار شد و کشت آن در مناطق مرکزی و شرقی این قاره نیز رواج پیدا کرد.
امروزه فلفل دلمه‌ای در کشورهای مختلف آفریقا مانند نیجریه، مصر، کنیا، آفریقای جنوبی و مراکش کشت می‌شود و نقش مهمی در تغذیه و اقتصاد کشاورزی این کشورها ایفا می‌کند.
ورود فلفل دلمه‌ای به اقیانوسیه
ورور فلفل دلمه‌ای به قاره‌ی اقیانوسیه نیز به قرن 16 و 17 میلادی برمی‌گردد. کاشفان پرتغالی، اسپایایی و هلندی نقش مهمی در انتقال این محصول به جزایر اقیانوسیه داشتند.
این محصول ابتدا در مناطق گرمسیر جزایر اقیانوسیه مانند فیجی، ساموآ، تونگا و جزایر هاوایی کاشته شد و به‌تدریج وارد کشاورزی محلی این مناطق شد. در قرن 18 و 19 میلادی با گسترش تجارت دریایی و افزایش تبادل بین جزایر، کشت این نوع فلفل بیشتر در اقیانوسیه گسترش پیدا کرد و به مرور به بخشی از رژیم غذایی مردم تبدیل شد.
امروزه فلفل دلمه‌ای در استرالیا، نیوزیلند و جزایر بزر‌گ‌تر اقیانوسیه به صورت تجاری و گلخانه‌ای کشت می‌شود.
در دو قرن اخیر با پیشرفت کشاورزی مدرن کشت فلفل دلمه‌ای در نیوزیلند شکل تجاری به خود گرفت و این کشور به‌صورت گلخانه‌ای یا در زمین‌های کشاورزی به تولید آن مشغول است و محصول تازه‌ی آن به مصرف داخلی مردم این کشور می‌رسد.
درباره‌ی انواع فلفل دلمه‌ای بیشتر بدانیم
فلفل دلمه‌ای سبز از آشناترین انواع این فلفل است که پیش از رسیدنِ کامل برداشت می‌شود و نسبت به دیگر انواع این فلفل طعم تلخ‌تری دارد. فلفل دلمه‌ای قرمز گونه‌ی دیگری از این فلفل است که طعم آن شیرین‌تر از فلفل دلمه‌ای سبز است و بیشترین میزان ویتامین Cرا دارد. فلفل دلمه‌ای زرد طعمی ملایم و کمی میوه‌ای دارد. فلفل دلمه‌ای نارنجی نیز در آشپزی و انواع سالادها استفاده می‌شود و طعم آن نسبتاً شیرین است. البته فلفل دلمه‌ای سفید نیز وجود دارد که کمتر رایج است و طعم ملایمی دارد.
اما این رنگ‌های مختلف چطور در فلفل دلمه‌ای به وجود می‌آیند؟ وقتی فلفل دلمه‌ای هنوز نارس است، معمولاً رنگ آن سبز است که ناشی از رنگدانه‌ی سبز است. با رسیدن این نوع فلفل ممکن است رنگدانه‌های پنهان قرمز، نارنجی و زرد آن آشکار شود. البته متفاوت‌بوددن رنگ فلفل دلمه‌ای پدیده‌ای ژنتیکی نیز هست که باعث می‌شود کشاورزان به رنگ‌های انتخابی این گیاه دست یابند.