تات؛ مسیر تحول در تولید نهاده‌های کشاورزی/ ترکیب دانش بومی، فناوری روز و آموزش مستمر

پایگاه خبری DA1news: سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات) به عنوان بازوی علمی وزارت جهاد کشاورزی، نقش محوری در توسعه نهاده‌های کشاورزی ایران ایفا می‌کند.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، اگرچه سازمان تات با محدودیت‌های ساختاری مواجه است، اما مسیر تحول نهاده‌های کشاورزی ایران را به خوبی هموار کرده است. ترکیب دانش بومی، فناوری روز و آموزش مستمر می‌تواند ایران را به قطب تولید نهاده‌های کشاورزی در منطقه تبدیل کند. این موفقیت مستلزم عزم ملی و حمایت همه جانبه از پژوهشگران این عرصه است.

یافته‌ها و گزارش های متنوع و مختلف نشان می‌دهد که سازمان تات با وجود چالش‌هایی مانند کمبود بودجه و نفوذ محدود فناوری، دستاوردهای قابل توجهی در بومی‌سازی نهاده‌های کشاورزی داشته است. در این گزارش به بررسی اجمالی عملکرد تات در زمینه‌های تحقیقات بذر و نهال، توسعه کودهای زیستی، تولید سموم کم‌خطر، مکانیزاسیون و آموزش کشاورزان می‌پردازد.

نهاده‌های کشاورزی باکیفیت، سنگ بنای امنیت غذایی و توسعه پایدار کشاورزی هستند. سازمان تات از طریق سه رکن تحقیقات، آموزش و ترویج، مسئولیت ارتقای کیفیت نهاده‌های تولید داخل را برعهده دارد. این مقاله عملکرد این سازمان را در پنج محور اصلی تحلیل می‌کند.

 ۱. تحقیقات بذر و نهال: تلاش برای خودکفایی
 دستاوردها:
– تولید ۴۰ رقم بذر گندم مقاوم به خشکی (مانند ارقام “پاستور” و “شهریار”) که ۶۰ درصد نیاز کشور را پوشش می‌دهند.
– راه‌اندازی بانک ژن گیاهی با ظرفیت ۸۰ هزار نمونه بذر بومی (بزرگترین خزانه ژنتیک خاورمیانه).
– توسعه بذرهای هیبرید سبزیجات مانند گوجه فرنگی “پارس” با عملکرد ۳۰ درصد بالاتر از ارقام معمولی.

چالش‌ها:
– وابستگی به فناوری تولید بذرهای هیبرید ذرت و کلزا
– عدم گسترش کافی ارقام مقاوم به شوری در مناطق مرکزی

 ۲. توسعه کودهای زیستی: گذار از شیمیایی به ارگانیک
 اقدامات کلیدی:
– ثبت ۱۵۰ نوع کود زیستی توسط پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی (مانند کودهای ریزوبیوم برای حبوبات).
– کاهش ۲۰ درصدی مصرف کودهای شیمیایی در استان‌های پیشرو مانند فارس و اصفهان.
– تولید کودهای نانوکپسوله با راندمان جذب ۹۰ درصد (اولین بار در خاورمیانه).

محدودیت‌ها:
– مقاومت کشاورزان سنتی به جایگزینی کودهای شیمیایی
– قیمت بالای کودهای زیستی نسبت به انواع شیمیایی

 ۳. تولید سموم کم‌خطر: رویکرد اکولوژیک
 پیشرفت‌ها:
– تایید ۵۲ فرمولاسیون سموم گیاهی (مبتنی بر عصاره‌های نیم، سیر و فلفل).
– راه‌اندازی خط تولید انبوه کفشدوزک برای مبارزه بیولوژیک با شته‌ها در مزارع پسته.
– کاهش ۳۵ درصدی مصرف سموم شیمیایی در باغات مرکبات شمال کشور.

مشکلات:
– قاچاق سموم غیراستاندارد از مرزهای غربی
– نبود صنایع بسته‌بندی پیشرفته برای سموم زیستی

 ۴. مکانیزاسیون: بومی‌سازی فناوری‌های روز
 دستاوردهای فناورانه:
– طراحی تراکتور ۱۰۰ اسب بخار با مشارکت دانشگاه تربیت مدرس (تولید انبوه توسط تراکتورسازی تبریز).
– ساخت اولین کمباین برنج تمام اتوماتیک با راندمان ۹۵ درصد (رونمایی ۱۴۰۲).
– توسعه سامانه آبیاری هوشمند با حسگرهای رطوبت‌سنج (صرفه‌جویی ۴۰ درصدی آب).

کاستی‌ها:
– وابستگی به قطعات وارداتی برای ماشین‌آلات پیشرفته
– عدم استقبال کشاورزان خرده‌پا از سیستم‌های گران قیمت

 ۵. آموزش و ترویج: پل ارتباطی با کشاورزان
 برنامه‌های موثر:
– اجرای طرح “هر روستا یک کارشناس” با آموزش ۱۲ هزار مروج محلی.
– راه‌اندازی اپلیکیشن “کشاورز هوشمند” با ۵۰۰ هزار کاربر فعال.
– برگزاری سالانه ۸۰۰ کارگاه عملی برای روش‌های مصرف بهینه نهاده‌ها.

نقاط ضعف:
– پوشش ناکافی آموزش‌ها در مناطق مرزی
– شکاف نسلی در پذیرش فناوری‌های جدید

نتایج نشان می دهد که:
– تات در یک دهه اخیر خودکفایی ۷۰ درصدی در بذر گندم و کاهش ۳۰ درصدی وابستگی به کودهای وارداتی را محقق ساخته است.
– فناوری‌های بومی‌شده مانند آبیاری هوشمند و سموم زیستی جایگاه مناسبی یافته‌اند.

 پیشنهادات راهبردی:
۱. تخصیص ۵ درصد از بودجه بخش کشاورزی به تحقیق و توسعه
۲. ایجاد صندوق ضمانت برای فناوری‌های نوین کشاورزی
۳. تقویت همکاری با کشورهای پیشرو (چین، هند) در حوزه بیوتکنولوژی
۴. ادغام سامانه‌های نظارتی برای مبارزه با قاچاق نهاده‌های تقلبی