بیمه محصولات کشاورزی؛ چالش ها، راهکارهای نوین و افق های آینده

پایگاه خبری DA1news: بیمه محصولات کشاورزی به عنوان یکی از ابزارهای مهم مدیریت ریسک در بخش کشاورزی، نقش حیاتی در کاهش خسارات ناشی از بلایای طبیعی، نوسانات قیمتی و سایر مخاطرات ایفا میکند. در ایران، با توجه به تنوع اقلیمی و آسیب پذیری بالای کشاورزان در برابر حوادثی مانند سیل، خشکسالی و سرمازدگی، توسعه نظام بیمه کشاورزی به یک ضرورت تبدیل شده است.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، بیمه محصولات کشاورزی نه تنها امنیت شغلی کشاورزان را افزایش میدهد، بلکه نقش کلیدی در توسعه پایدار بخش کشاورزی ایفا میکند. با این حال، تحقق پوشش ۱۰۰ درصدی نیازمند رفع چالشهای مالی، بهبود سیستم پرداخت غرامت و استفاده از فناوریهای نوین است. برنامه های آینده مانند بیمه اجباری و توسعه بیمه کل مزرعه، امیدوارکننده به نظر میرسند و میتوانند الگویی برای سایر مناطق کشور باشند.

این مقاله به بررسی محصولات تحت پوشش بیمه، چالشها و برنامه های آینده در این حوزه میپردازد.

محصولات تحت پوشش بیمه
بر اساس گزارش های رسمی، ۱۷۶ نوع محصول کشاورزی شامل محصولات زراعی، باغی، دامی، طیور و آبزیان تحت پوشش صندوق بیمه کشاورزی قرار دارند. از جمله این محصولات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
– محصولات استراتژیک: گندم، جو، ذرت، برنج، چغندرقند و دانه های روغنی که در برنامه هفتم توسعه، بیمه اجباری برای آنها پیش بینی شده است.
– گیاهان دارویی: با حمایت کامل دولت، ۱۰۰ درصد حق بیمه این محصولات توسط ستاد اجرایی فرمان امام پرداخت میشود.
– محصولات باغی و دامی: شامل باغات میوه، زنبورداری و دام های سبک و سنگین که بخشی از آنها تحت پوشش بیمه قرار میگیرند.

 خطرات تحت پوشش
بیمه محصولات کشاورزی عمدتاً خطرات طبیعی را پوشش میدهد، از جمله:
– بلایای جوی: سیل، تگرگ، خشکسالی، سرمازدگی و توفان.
– آفات و بیماریها: اگرچه در برخی موارد، خسارات ناشی از آفات تحت پوشش قرار نمیگیرد.
– حوادث غیرمترقبه: مانند آتش سوزی و سرقت محصولات.

خطرات اقتصادی مانند نوسانات قیمت یا افزایش هزینه های تولید معمولاً تحت پوشش بیمه نیستند، مگر در شرایط خاص با مداخله دولت.

روشهای محاسبه حق بیمه
حق بیمه بر اساس سه روش اصلی تعیین میشود:
۱. هزینه تولید: محاسبه بر اساس هزینه های کاشت، داشت و برداشت که در ایران رایج ترین روش است.
۲. نسبتی از بازده محصول: در این روش، ارزش محصول بر اساس پیش بینی قیمت بازار محاسبه میشود و بیشتر در کشورهای با ثبات اقتصادی استفاده میشود.
۳. وام اعطایی به کشاورز: بخشی از وام دریافتی کشاورز به عنوان حق بیمه در نظر گرفته میشود.

در شهرستان زنجان، مطالعه ای نشان داد که نرخ حق بیمه برای محصولاتی مانند گندم در سطح پوشش ۷۵ درصد، حدود ۲۰.۹ درصد است که نسبت به بیمه های سنتی مقرون به صرفه تر است.

آمارها و عملکرد فعلی
– پوشش بیمه ای: تنها حدود ۴۰ درصد از محصولات کشاورزی ایران تحت پوشش بیمه قرار دارند، اما هدفگذاریها برای رسیدن به پوشش ۱۰۰ درصدی محصولات استراتژیک در برنامه هفتم انجام شده است.
– پرداخت غرامت: در سال زراعی گذشته، حدود ۵,۸۵۰ میلیارد تومان غرامت به کشاورزان پرداخت شد که ۷۴ درصد آن مربوط به خسارات خشکسالی و سرمازدگی بود.
– سهم دولت: به طور متوسط ۶۰ تا ۸۵ درصد حق بیمه توسط دولت پرداخت میشود. برای مثال، در بخش گیاهان دارویی سهم دولت ۱۰۰ درصد است.

چالشها و راهکارها
– تأخیر در پرداخت غرامتها: کشاورزان به دلیل تأخیر در دریافت خسارت، اعتماد کمتری به نظام بیمه دارند.
– کمبود منابع مالی: صندوق بیمه کشاورزی برای پوشش ۱۰۰ درصدی محصولات، نیازمند افزایش ۴.۵ برابری اعتبارات است.
– فرهنگسازی: نیاز به آموزش و ترویج مزایای بیمه برای جلب مشارکت بیشتر کشاورزان.

راهکارهای پیشنهادی شامل استفاده از فناوریهای نوین مانند اپلیکیشن های رصد زمین (مثل «آباد») برای کاهش خطای انسانی و افزایش شفافیت، و همچنین همکاری با شرکتهای دانش بنیان برای بهبود سیستم آمارگیری است.

چشم انداز آینده
– اجرای بیمه اجباری: برای محصولات استراتژیک مانند گندم و دانه های روغنی از سال زراعی جدید.
– توسعه بیمه کل مزرعه: این روش که در شهرستان زنجان آزمایش شده، با پوشش درآمد کل مزرعه (به جای تک محصول) هزینه های اجرایی را کاهش داده و برای کشاورزان مقرون به صرفه تر است.
– افزایش پوشش گیاهان دارویی: با حمایت کامل دولت، این بخش بهعنوان یک فرصت اقتصادی جدید برای کشاورزان معرفی شده است.