بانک کشاورزی؛ چالش‌های سیاستی و راهکارهای آینده
پایگاه خبری داوان نیوز: بانک کشاورزی ایران با بهره‌گیری از ظرفیت‌های تاریخی و شبکه گسترده روستایی، می‌تواند کشاورزی ایران را به موتور محرکه اقتصاد غیرنفتی تبدیل کند، مشروط بر آن‌که سیاست‌های کلان اقتصادی، همسو با امنیت غذایی و توسعه پایدار روستایی حرکت کنند.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی (DA1news): این نهاد تخصصی با پیشینه‌ای نزدیک به ۹ دهه (تأسیس ۱۳۱۲)، نقش بی‌بدیلی در تأمین مالی بخش کشاورزی ایفا می‌کند. این نهاد تخصصی پس از ادغام بانک تعاون کشاورزی و توسعه کشاورزی پس از انقلاب، به‌عنوان ستون فقرات مالی بخش کشاورزی شناخته می‌شود. با دارا بودن ۱,۹۱۴ شعبه (۱,۱۵۳ شعبه روستایی) و پوشش ۷۵٪ تسهیلات بخش کشاورزی، این بانک نقشی حیاتی در تحقق امنیت غذایی و توسعه پایدار روستایی دارد .
فصل ۱: سیاست‌های اعتباری و تاثیرات کلان اقتصادی
۱-۱. تفکیک اعتبارات تکلیفی و غیرتکلیفی
– اعتبارات تکلیفی: با محوریت حمایت از تولیدات استراتژیک (گندم، دانه‌های روغنی)، این تسهیلات بیشترین تأثیر را بر ارزش افزوده بخش کشاورزی داشته‌اند. مطالعات نشان می‌دهد تأثیر این اعتبارات ۳۰٪ بیش‌تر از اعتبارات غیرتکلیفی است .
– اعتبارات غیرتکلیفی: متمرکز بر نیازهای سرمایه‌درگردش کشاورزان خرد، با رشد ۱۰۹٪ی پرداخت‌ها در پنج‌ماهه ۱۴۰۴ .
۲-۱. ارتباط کمی اعتبارات و ارزش افزوده
براساس تحلیل‌های اقتصادسنجی:
– هر ۱٪ افزایش اعتبارات بانک کشاورزی، ۰.۱۶٪ رشد ارزش افزوده بخش کشاورزی را به‌دنبال دارد .
– زیربخش‌های دارای بیشترین حساسیت به اعتبارات:
– شیلات (۰.۱۲٪ رشد به ازای هر واحد اعتبار)
– زراعت و باغبانی (۰.۰۶٪)
– دامپروری (۰.۰۰۵٪) .
جدول ۱: تأثیر اعتبارات بر ارزش افزوده زیربخش‌های کشاورزی
| زیربخش | ضریب تاثیرپذیری | میزان سهم از کل اعتبارات
| شیلات | ۰.۱۲٪ | ۱۵٪ |
| زراعت | ۰.۰۶٪ | ۵۰٪ |
| دامپروری | ۰.۰۰۵٪ | ۳۵٪ |
فصل ۲: سیاست‌های تخصصی در حوزه‌های راهبردی
۲-۱. توسعه کشت گلخانه‌ای
– رشد ۳۴۰٪ی اعتبارات از ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸
– پرداخت ۱۰,۰۳۹ میلیارد ریال به ۱,۶۷۸ واحد گلخانه‌ای تا ۱۳۹۹
– هدف: کاهش ۷۰٪ی مصرف آب و افزایش ۴ برابری عملکرد در واحد سطح .
۲-۲. مکانیزاسیون و نوآوری‌های فنی
– ۲ برابر شدن تسهیلات مکانیزاسیون بین ۱۳۹۶-۱۳۹۹
– تخصیص ۲۵,۰۰۰ میلیارد ریال برای خط اعتباری مکانیزاسیون
– تمرکز بر مکانیزاسیون برنج (نشاء‌کاری و کمباین) برای بهینه‌سازی فرآیند تولید .
۲-۳. حمایت از محصولات استراتژیک و امنیت غذایی
– پرداخت ۴۶,۶۴۴ میلیارد ریال برای تولید گندم، چغندرقند و دانه‌های روغنی در ۱۳۹۸
– اجرای خرید تضمینی ۱۱.۵ میلیون تن گندم در ۱۳۹۵
– پوشش بیمه‌ای ۲۸۲ میلیون قطعه طیور و ۱.۵ میلیون رأس دام .
جدول ۲: سهم اعتبارات حوزه‌های راهبردی (۱۳۹۹-۱۳۹۶)
| حوزه راهبردی | رشد اعتبارات | مبلغ کل (میلیارد ریال) |
| کشت گلخانه‌ای | ۳۴۰٪ | ۳۲,۰۷۵ |
| مکانیزاسیون | ۱۰۰٪ | ۳۲,۰۷۵ |
| محصولات استراتژیک | ۷٪ | ۴۶,۶۴۴ |
فصل ۳: سیاست‌های فراگیر برای کشاورزان خرد و روستایی
۳-۱. تمرکز بر تسهیلات خرد
– پرداخت ۷۷۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات خرد به ۱.۰۵ میلیون بهره‌بردار در ۱۴۰۳
– اولویت وام‌های زیر ۱۰۰ میلیون تومانی برای کشاورزان خرده‌پا .
۳-۲. برنامه‌های اشتغال‌زایی پایدار
– ایجاد اشتغال پایدار روستایی و عشایری از طریق خطوط اعتباری ویژه
– توسعه صنایع تبدیلی با ۱۰,۰۰۰ میلیارد ریال خط اعتباری .
فصل ۴: سازوکارهای نهادی و نوآوری‌های مالی
۴-۱. تحول در ساختار شبکه بانکی
– توسعه شعب روستا‌محور (۶۰٪ شعب در مناطق روستایی)
– افزایش ۴.۵ برابری سرمایه از ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶ .
۴-۲. نوآوری‌های دیجیتال و مالی
– راه‌اندازی طرح “نویان” با نرخ سود ۱۴٪ و بازپرداخت تک‌قسطی
– اتصال به سوئیچ “میر” روسیه برای تسهیل مبادلات بین‌المللی
– سامانه “باران” برای مدیریت ریسک چک‌های کشاورزی .
فصل ۵: چالش‌های سیاستی و راهکارهای آینده
۵-۱. ناکارایی‌های توزیع اعتبارات
– عدم تناسب سهم اعتبارات با تاثیرپذیری زیربخش‌ها:
– دامپروری با ۳۵٪ سهم اعتبارات، تنها ۰.۰۰۵٪ رشد ارزش افزوده دارد .
– پیشنهاد: بازنگری در تخصیص منابع براساس مطالعات تاثیرسنجی.
۵-۲. تعارض سیاست‌های کلان اقتصادی
– سیاست تعهد ارزی: تعلیق ۵۰٪ کارت‌های بازرگانی به دلیل تحقق کمتر از ۶۰٪ تعهدات
– تأثیر بر صادرات محصولات مزیت‌دار (پسته، خرما، گردو) .
– پیشنهاد: معافیت محصولات کشاورزی از شمول تعهد ارزی.
۵-۳. محدودیت منابع بانک
– ناتوانی در پاسخ به ۲۵٪ تقاضاهای اعتباری
– پیشنهاد:
– افزایش سرمایه دولتی
– انتشار صکوک اختصاصی بخش کشاورزی .
دستاوردها و افق‌های پیش‌رو
بانک کشاورزی با افزایش سهم ارزش افزوده کشاورزی از ۶.۶٪ به ۹٪ GDP (۱۳۹۲-۱۳۹۸)، نقش بی‌بدیلی در تاب‌آوری اقتصادی داشته است. اما برای تحقق کامل اهداف، نیازمند:
– بازمهندسی توزیع اعتبارات براساس الویت‌های تاثیرگذاری
– رفع تعارضات سیاستی با تمرکز بر صادرات محصولات کشاورزی
– توسعه ابزارهای نوین تامین مالی (صکوک، اوراق سبز) .
